Phó thủ tướng kiêm Phó chủ tịch Hội đồng Phát triển Campuchia (CDC) Sun Chanthol ngày 1/8 thông báo nước này sẽ đề xuất trao giải Nobel Hòa bình cho Tổng thống Mỹ Donald Trump, ghi nhận vai trò của ông trong thúc đẩy chấm dứt xung đột biên giới Campuchia - Thái Lan và "cứu sống hàng nghìn người".
Điều này nhiều khả năng sẽ "tiếp lửa" cho giấc mơ của Tổng thống Trump về Nobel Hòa bình, giải thưởng cao quý mà ông khao khát từ lâu. Trong nhiệm kỳ thứ nhất, ông Trump nhiều lần nhắc về giải này. "Nobel Hòa bình, bạn có tưởng tượng được không?", ông Trump viết vào tháng 9/2020, sau khi được đề cử cho giải này, và tweet lại 12 lần thông điệp từ những người ủng hộ về chủ đề đó.
Kể từ khi trở lại Nhà Trắng, ông Trump nỗ lực xây hình ảnh "tổng thống hòa bình", tuyên bố đã giúp ngăn chặn nhiều cuộc chiến và thấy bản thân xứng đáng với giải Nobel Hòa bình.
Ông đã có những thành công nhất định trong nỗ lực kiến tạo hòa bình cho thế giới. Tổng thống Mỹ đã sử dụng áp lực kinh tế để chấm dứt xung đột biên giới giữa Thái Lan và Campuchia gần đây. Các trợ lý cũng cho biết ông đã điện đàm để ngăn chặn cuộc chiến leo thang giữa Ấn Độ và Pakistan.
"Chúng ta đã thấy nhiều lệnh ngừng bắn diễn ra. Nếu không có tôi, các bạn sẽ chứng kiến 6 cuộc chiến lớn. Ấn Độ sẽ giao tranh với Pakistan", ông Trump nói trong chuyến đi tới Scotland tuần này.
Chính quyền ông Trump đã làm trung gian cho thỏa thuận hòa bình giữa Rwanda và Cộng hòa Congo nhằm chấm dứt cuộc chiến kéo dài nhiều năm giữa hai quốc gia châu Phi. Nhà Trắng cũng đang thúc đẩy nỗ lực mới để chấm dứt cuộc chiến tại Sudan, xung đột đã châm ngòi cho chiến dịch thanh lọc sắc tộc và khủng hoảng nhân đạo.
Tổng thống Donald Trump tại căn cứ liên hợp Andrews, Maryland, hôm 6/7. Ảnh: AP
Tuy nhiên, ông Trump hiện tại đối mặt hai rào cản lớn cho khao khát đạt Nobel Hòa bình, đó là giải quyết xung đột ở Ukraine và Gaza.
Paul Stares, nhà nghiên cứu cấp cao về phòng ngừa xung đột tại tổ chức Hội đồng Đối ngoại ở New York, cho biết những nỗ lực của ông Trump đáng được hoan nghênh, nhưng giải quyết dứt điểm xung đột không phải chuyện dễ dàng.
"Làm trung gian đàm phán cho các lệnh ngừng bắn không giống như xây dựng hòa bình lâu dài. Tạo lập hòa bình thường đòi hỏi nỗ lực ngoại giao lâu dài và tỉ mỉ hơn", Stares nói.
Trong giai đoạn tranh cử, ông Trump đã nhiều lần cam kết sẽ nhanh chóng chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine. Ông gần đây cảnh báo Tổng thống Nga Vladimir Putin rằng chiến sự phải kết thúc trước ngày 8/8, nếu không Mỹ sẽ áp đặt thuế quan và lệnh trừng phạt mới mạnh tay với Nga và các đối tác thương mại chính của nước này.
Lãnh đạo Mỹ ngày 31/7 cho biết đã cử đặc phái viên Steve Witkoff tới Nga sau khi kết thúc chuyến thăm Israel. "Tôi không biết liệu chúng có tác dụng không, nhưng chúng tôi sẽ làm điều đó", ông Trump nói, đề cập tới các biện pháp kinh tế nhằm tăng sức ép với Nga.
Tuy nhiên, bất chấp sức ép từ Mỹ, Nga chưa có dấu hiệu kết thúc chiến dịch ở Ukraine. Giới lãnh đạo Nga nhiều lần tuyên bố họ muốn hoàn thành các mục tiêu đã đặt ra.
Không chỉ ở Ukraine, nỗ lực thúc đẩy lệnh ngừng bắn của ông Trump ở Gaza cũng rơi vào bế tắc, khi dải đất đối mặt với nạn đói vì vòng phong tỏa của Israel và chiến sự kéo dài.
Báo cáo của hệ thống Phân loại Giai đoạn An ninh Lương thực Tích hợp (IPC) liên kết với Liên Hợp Quốc ngày 29/7 nhấn mạnh nạn đói, suy dinh dưỡng và bệnh tật đang lan rộng ở Gaza, kêu gọi cần phải hành động ngay lập tức để chấm dứt các hành động thù địch và cho phép nỗ lực cứu trợ nhân đạo quy mô lớn.
Israel hồi tháng 3 đơn phương nối lại chiến dịch ở Gaza, tiếp tục các cuộc không kích và tấn công trên bộ vào dải đất.
Gaza không phải vấn đề duy nhất của ông Trump ở Trung Đông. Trong chiến dịch tranh cử tổng thống, ông Trump cũng từng hứa hẹn về một thỏa thuận lịch sử để kiềm chế chương trình hạt nhân Iran. Nhưng sau hai tháng xúc tiến các nỗ lực ngoại giao, ông đã ra lệnh không kích các cơ sở hạt nhân quan trọng của Iran.
Dù Nhà Trắng nói vẫn sẵn sàng đàm phán trực tiếp với Iran, Tehran khẳng định không bao giờ đồng ý với yêu cầu cốt lõi của Washington là từ bỏ làm giàu uranium.
Lựu pháo Ukraine khai hỏa về phía vị trí của quân đội Nga gần Chasiv Yar, vùng Donetsk, miền đông nước này, hôm 22/7. Ảnh: AP
Giới quan sát cho rằng hiện còn quá sớm để kết luận ông Trump có thực hiện được những cam kết của mình hay không, khi ông mới chỉ trải qua hơn 6 tháng nhiệm kỳ hai. Tuy nhiên, họ thừa nhận đây là thách thức lớn.
"Có sự khác biệt giữa việc tạo ra lệnh ngừng bắn và chấm dứt chiến tranh. Lệnh ngừng bắn để dừng giao tranh, còn chấm dứt chiến tranh là phải giải quyết nguyên nhân cốt lõi của xung đột và thúc đẩy các thỏa thuận nhằm giải quyết bất đồng hoặc ít nhất là khiến cả hai bên thay đổi suy nghĩ của họ", Dennis Ross, quan chức cấp cao phụ trách các vấn đề hòa bình Trung Đông trong nhiều chính quyền Mỹ, nói.
Điều mà nhiều người quan tâm hiện tại là liệu Nhà Trắng có sẵn sàng thực hiện các bước đi cứng rắn như những tuyên bố của họ hay không. "Ngôn từ đang đi đúng hướng, nhưng chúng ta chưa đạt hiệu quả", Daniel Fried, cựu quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao và từng là đại sứ Mỹ ở Ba Lan, nói.
Ông Trump đã đe dọa áp thuế cao với những nước đang mua dầu khí Nga như Ấn Độ, nhằm tăng sức ép khiến ông Putin thay đổi tính toán. Ông cũng đồng ý bán các hệ thống phòng không Patriot và vũ khí của Mỹ cho đối tác châu Âu để họ có thể cung cấp cho Ukraine.
Tuy nhiên, ông Trump đôi khi cũng nghĩ tới việc rút khỏi vai trò trung gian để chấm dứt cuộc xung đột. Một số đồng minh thân cận nhất của Tổng thống Mỹ cũng không chắc liệu Nhà Trắng có thể cứng rắn với Nga tới mức nào.
Tại Gaza, câu hỏi lớn nhất là liệu Nhà Trắng đã có chiến lược lớn để mang lại hòa bình và đảm bảo duy trì nó lâu dài hay không. Washington tới nay chưa đưa ra kế hoạch rõ ràng về cách quản lý Gaza hậu xung đột, hay lực lượng nào sẽ đảm bảo an ninh cho dải đất này nếu Hamas bị tước bỏ quyền lực.
Khói đen bốc lên sau một cuộc không kích của Israel ở thành phố Jabalia, phía bắc Dải Gaza, ngày 16/5. Ảnh: AP
Bất chấp những cam kết chấm dứt xung đột chưa thành, các đồng minh vẫn tin tưởng rằng Tổng thống Mỹ xứng đáng với giải Nobel Hòa bình.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã gửi thư tới ủy ban trao giải Nobel đầu tháng trước để đề cử ông Trump, trong khi Pakistan hồi tháng 6 cũng tuyên bố đề cử ông vì "sự can thiệp ngoại giao quyết đoán cùng vai trò quan trọng trong giải quyết khủng hoảng Pakistan - Ấn Độ gần đây".
Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt ngày 31/7 nói Tổng thống Trump đã phải "chờ quá lâu" để được trao giải Nobel Hòa bình mà ông xứng đáng được nhận.
Ông Trump từ lâu phàn nàn rằng những nỗ lực ngoại giao của ông không nhận được sự hoan nghênh quốc tế như những gì mà người tiền nhiệm Barack Obama từng có được. Ông Obama năm 2009 nhận giải Nobel Hòa bình vì "những đóng góp phi thường trong tăng cường ngoại giao quốc tế và hợp tác giữa các dân tộc".
Ông Trump hồi tháng 6 cho hay bản thân sẽ không được công nhận bất kể ông làm gì, kể cả đóng góp giúp giải quyết xung đột Nga - Ukraine hay Israel - Iran.
"Nhưng người dân biết hết và đó là tất cả những gì quan trọng với tôi", ông nhấn mạnh.
Thùy Lâm (Theo WSJ, Salon)