Làng Rắc, xã Yaly là vùng cao với điều kiện sinh hoạt còn nhiều khó khăn. Nguồn nước chủ yếu của người dân đến từ các giếng đào do UNICEF tài trợ trước đó hoặc nước khe suối. Ba đến bốn hộ chung một giếng, mùa mưa tạm đủ dùng, nhưng mùa khô người dân phải đi xa để gùi nước từ khe về. Việc thiếu nước sạch khiến sinh hoạt bị đảo lộn, vệ sinh khó đảm bảo, nguy cơ bệnh tật tăng cao.
Già làng A Dot, người đã được cộng đồng tín nhiệm hơn 20 năm đã tìm cách cải thiện cuộc sống cho bà con. Không học hành bài bản, không có hỗ trợ tài chính từ chính quyền, ông tự mình đứng ra làm vì "thấy cần thì phải làm".
Một điểm lấy nước sạch từ trên núi về cho bà con do già làng A Dot tự triển khai. Ảnh: Nguyễn Oanh
Ông bắt đầu dành dụm tiền từ công việc nương rẫy. Ngoài thời gian lên rẫy, ông tự đào đất, khuân đá, kéo hàng trăm mét đường ống qua địa hình dốc đứng và xây từng bể chứa.
Công trình đầu tiên hoàn thành, mang nước gần hơn cho nhiều hộ dân. Nhận thấy hiệu quả, ông tiếp tục mở rộng. Đến nay, A Dot đã xây dựng được ba điểm lấy nước tập trung kèm nhà vệ sinh cho cộng đồng. Những nơi này trở thành khu vực sinh hoạt chung, giúp bà con tiếp cận nước sạch dễ dàng và giữ gìn vệ sinh tốt hơn.
Ở điểm thứ ba, ông đã hoàn thành phần đào ngầm và lắp đặt hệ thống đường ống cấp nước cho bể chứa và nhà vệ sinh. Phần còn lại phải tạm dừng để chờ vụ thu hoạch, khi có tiền ông lại tiếp tục. Theo A Dot, chi phí bỏ ra "đã bằng xây một căn nhà to", nhưng điều đó không khiến ông chùn bước.
Già làng A Dot tự mày mò cách dẫn nước từ núi về cho bà con. Ảnh: Nguyễn Oanh
Trong suốt quá trình thực hiện, thách thức lớn nhất của già làng là thiếu kiến thức chuyên môn. Không có bản vẽ kỹ thuật, ông phải tự mày mò cách dẫn nước, học từ thực tế và hỏi người quen. Thiếu nhân lực cũng là trở ngại, bởi bà con trong làng đều bận đi rẫy. Thỉnh thoảng có người hỗ trợ đào đất hoặc góp bao xi măng, nhưng phần lớn công việc vẫn do ông tự làm.
A Dot cho biết ông không nhận được hỗ trợ tài chính và xem đây là việc mình tự nguyện làm cho dân làng. Mỗi tháng, ông nhận phụ cấp 300.000 đồng dành cho người cao tuổi, không đủ để trang trải chi phí xây dựng. Dù vậy, ông vẫn kiên trì duy trì công việc nhờ tiền bán nông sản tích cóp sau mỗi mùa vụ.
Gia đình là chỗ dựa lớn nhất của ông. Vợ và các con luôn ủng hộ, tự hào khi thấy ông dành tâm sức cho cộng đồng. "Vợ con vui thì tôi càng yên tâm làm", A Dot chia sẻ.
Điểm lấy nước và giặt giũ để bà con trong làng sử dụng chung. Ảnh: Nguyễn Oanh
Từ khi có các điểm lấy nước mới, đời sống người dân làng Rắc thuận tiện hơn. Bà con không còn phải đi xa gùi nước như trước. Nước dẫn từ khe về được dùng trực tiếp cho nấu nướng và sinh hoạt hàng ngày. Các nhà vệ sinh được xây kèm giúp thói quen vệ sinh được cải thiện, góp phần hạn chế tình trạng ô nhiễm quanh khu dân cư.
Trước thực trạng thiếu nước sinh hoạt kéo dài, ông Lê Thanh Hải, Trưởng phòng Kinh tế xã Yaly, cho biết địa phương đang triển khai công trình cấp nước giếng khoan cho hai thôn Rắc và O. Dự án sử dụng nguồn vốn từ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi, nhằm đảm bảo người dân có nguồn nước ổn định, an toàn.
Hiện công trình bước vào giai đoạn vận hành kỹ thuật, kiểm tra khả năng khai thác và chất lượng nước trước khi bàn giao. Khi hoàn thành, hệ thống sẽ cung cấp nước sinh hoạt cho khoảng 200 hộ dân, góp phần cải thiện điều kiện sống và giảm phụ thuộc vào các nguồn nước tự chảy kém ổn định. Dự kiến công trình sẽ đưa vào sử dụng trong năm 2026.
Nguyễn Phượng