Kế hoạch Hành động Đô thị Xanh (GCAP - Green City Action Plan) là sáng kiến của Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu (EBRD) nhằm hỗ trợ các đô thị giải quyết thách thức môi trường và hướng tới phát triển bền vững. Tại Việt Nam, sáng kiến này được triển khai trong khuôn khổ dự án với sự tài trợ của Quỹ Môi trường Toàn cầu (GEF) và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB).
Giải pháp hướng tới đầu tư tổng thể theo lộ trình ngắn, trung và dài hạn, gắn với mục tiêu cải thiện môi trường đô thị, tăng khả năng cạnh tranh và nâng cao tính bền vững trong tăng trưởng.
Bà Đoàn Thu Nguyệt, chuyên gia Dự án "Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường để phát triển các đô thị xanh" do Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp Môi trường chủ trì thực hiện, cho biết phương pháp tiếp cận Thành phố xanh (GCA) tích hợp phát triển đô thị với quản lý môi trường, nhằm nâng cao khả năng chống chịu, cải thiện chất lượng sống và đáp ứng yêu cầu của tốc độ đô thị hóa nhanh. GCA cung cấp các giải pháp hướng tới giải quyết các vấn đề như suy thoái môi trường, khai thác tài nguyên kém hiệu quả, tăng trưởng không cân bằng hay rủi ro gia tăng do biến đổi khí hậu.
Phương pháp này đã được triển khai tại nhiều đô thị trên thế giới, mang lại kết quả tích cực. Tại Việt Nam, dự án đã xây dựng Kế hoạch hành động đô thị xanh tại một số đô thị ở Việt Nam như Hà Tĩnh, Yên Bái (nay thuộc tỉnh Lào Cai) và Ninh Bình.
Hà Tĩnh đón trận mưa kỷ lục vào ngày 25/5/2025. Ảnh: Hoàng Phúc
Tại Hà Tĩnh, GCAP tập trung vào bốn nhóm hợp phần gồm hoàn thiện cơ sở hạ tầng kết nối, hạ tầng bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu, phát triển hạ tầng sinh thái hướng biển và tăng cường năng lực kỹ thuật. Một số hạng mục được đề xuất như nâng cấp tuyến đường từ cầu Đò Hà đến khu du lịch Văn Trị, xây dựng hệ thống cấp nước sạch cho các xã mới, nhà máy xử lý nước thải hồ Đập Bợt, chỉnh trang bờ biển Thạch Hải hay xây dựng công trình chống biến đổi khí hậu cho các xã Bãi Ngang, đồng thời tạo sinh kế cho bà con vùng cát ven biển theo hướng chống sa mạc hoá.
Hà Tĩnh hứng chịu thiệt hại sau trận mưa ngày 25/5/2025. Ảnh: Hoàng Phúc
Ở Ninh Bình, quy hoạch GCAP gồm ba hợp phần: hoàn thiện hạ tầng giao thông kết nối, hạ tầng bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu và hỗ trợ kỹ thuật, tăng cường năng lực. Hành động ưu tiên gồm xây dựng trạm xử lý nước thải phía Bắc TP Hoa Lư cũ, các tuyến kênh thoát nước và tuyến đường Phạm Hùng, xây dựng đường Vạn Hạnh, tuyến đường phía đông giáp Khu công nghiệp Phúc Sơn và nâng cấp hạ tầng kỹ thuật tuyến kênh Đô Thiên.
Tại Lào Cai, GCAP đề xuất bốn hợp phần với các nhiệm vụ như xây dựng trạm xử lý nước thải trung tâm thành phố Yên Bái cũ, kè suối Ngòi Yên, cải tạo hồ Hòa Bình và hồ Yên Hòa, xây dựng hạ tầng đô thị xanh, hạnh phúc tại trường Tiểu học và THCS Yên Ninh. Dự án cũng khuyến nghị tăng cường đào tạo, tập huấn cho chính quyền và cộng đồng về ứng phó thiên tai, lũ lụt và quản lý đô thị bền vững.
Song song triển khai kế hoạch đầu tư, nhóm chuyên gia đề xuất xây dựng Khung giám sát và đánh giá chỉ số xanh - khí hậu, dựa trên Hệ thống giám sát và đánh giá hoạt động thích ứng với biến đổi khí hậu cấp quốc gia đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành. Một số chỉ số phù hợp với đặc thù của địa phương được nhóm tư vấn lựa chọn để đo lường và giám sát các cam kết chính sách, kết quả và quá trình thực hiện dự án, nhằm đáp ứng các mục tiêu về tăng trưởng xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Theo nhóm chuyên gia, GCAP có thể được nhân rộng tại nhiều đô thị khác trên cả nước, trở thành công cụ định hướng hành động quan trọng trong bối cảnh đô thị Việt Nam ngày càng chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu. Việc xây dựng và triển khai các kế hoạch hành động đô thị xanh được đánh giá là chìa khóa để cân bằng phát triển kinh tế - xã hội với bảo vệ môi trường, hướng tới tăng trưởng bền vững.
Minh Ngọc