"Thượng tôn pháp luật và chống tham nhũng là những yếu tố cốt lõi của Liên minh châu Âu (EU). Là quốc gia ứng viên, Ukraine được kỳ vọng sẽ đáp ứng đầy đủ những tiêu chuẩn này. Không thể có sự thỏa hiệp", phát ngôn viên EU Guillaume Mercier cho biết hôm 23/7.
Phát biểu đề cập được đưa ra một ngày sau khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ký ban hành luật trao cho Tổng công tố, người do Tổng thống bổ nhiệm, quyền kiểm soát chặt chẽ đối với Cục Phòng chống tham nhũng Quốc gia Ukraine (NABU) và Văn phòng Công tố Chuyên trách Chống tham nhũng (SAPO).
Chính phủ Ukraine khẳng định luật mới sẽ giúp các cơ quan chống tham nhũng hoạt động tốt hơn, nhưng những người chỉ trích cho rằng bước đi này nhằm củng cố quyền lực cho ông Zelensky. Họ cũng lập luận rằng luật mới sẽ cho phép chính phủ can thiệp vào các vụ án tham nhũng cấp cao.
Ông Mercier thêm rằng Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã liên lạc với Tổng thống Zelensky về những diễn biến mới nhất. "Bà bày tỏ quan ngại sâu sắc về hậu quả từ các điều chỉnh luật và yêu cầu chính phủ Ukraine giải thích", phát ngôn viên EU cho hay.
Ngoài bà von der Leyen, Chủ tịch Hội đồng Châu Âu Antonio Costa cũng bày tỏ quan ngại với ông Zelensky và đề nghị lãnh đạo Ukraine giải thích.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại cuộc họp báo ở Brussels, Bỉ ngày 16/7. Ảnh: AFP
Ngoại trưởng Đức Johann Wadephul cùng ngày bày tỏ lo ngại về luật mới của Ukraine, cảnh báo rằng động thái này có thể cản trở nỗ lực của Kiev nhằm gia nhập EU. Ông kỳ vọng Ukraine sẽ tiếp tục cuộc chiến chống tham nhũng.
Trước đó, ủy viên phụ trách mở rộng EU Marta Kos cho rằng động thái của Ukraine là "bước thụt lùi nghiêm trọng". Nhiều nghị sĩ và quan chức châu Âu đã kêu gọi Kiev đảo ngược quyết định này.
Những phát biểu đánh dấu chỉ trích hiếm hoi từ EU, đồng minh chủ chốt của Ukraine từ khi xung đột bùng phát, giữa lúc Kiev đang trong tiến trình đàm phán để gia nhập khối. Các đối tác của Ukraine lo ngại luật mới sẽ làm suy yếu các cải cách chống tham nhũng, vốn là chìa khóa cho nỗ lực gia nhập EU của Kiev.
Luật mới cũng châm ngòi cho những cuộc biểu tình lớn đầu tiên tại Kiev kể từ khi chiến sự bùng phát tháng 2/2022. Hàng nghìn người, chủ yếu là thanh niên, đã tập trung tại trung tâm thủ đô ngày 23/7 để kêu gọi Tổng thống Zelensky phủ quyết luật.
NABU chuyên điều tra những quan chức cấp cao tham nhũng, sau đó chuyển cho SAPO để truy tố. Đây là hai cơ quan chống tham nhũng độc lập được Ukraine thành lập từ năm 2014. NABU và SAPO chỉ trích luật mới, cho biết "cần có các hành động lập pháp dứt khoát" để khôi phục tính độc lập của họ.
Trong bài phát biểu sau cuộc gặp với các quan chức hành pháp và chống tham nhũng hàng đầu hôm 23/7, Tổng thống Zelensky cho biết luật thu hồi quyền tự chủ của NABU và SAPO nhằm "tạo ra hệ thống hành pháp đủ mạnh để bảo vệ nhà nước Ukraine".
Huyền Lê (Theo AFP, Reuters, Politico)