Bộ Giao thông Vận tải vừa báo cáo Chính phủ phương án đầu tư đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân - dự án bị đình hoãn từ 2011 đến nay. Bộ cho biết đơn vị tư vấn đã hoàn thành rà soát, đánh giá hiệu quả đầu tư và hồ sơ báo cáo nghiên cứu khả thi điều chỉnh cho dự án. Kết quả cho thấy dự án cần thay đổi công năng vận chuyển.
Trước đây, dự án đường sắt này được thiết kế chủ yếu để vận chuyển hàng hóa, đặc biệt là hàng hóa từ khu vực Vân Nam (Trung Quốc) kết nối với cảng Cái Lân (Quảng Ninh). Tuy nhiên quy hoạch cảng biển hiện nay đã thay đổi, tập trung phát triển tại khu vực Hải Phòng (cảng Lạch Huyện). Do đó tuyến đường sắt được quy hoạch lại để kết nối trên hành lang Đông Tây, trở thành một phần của tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.
Theo quy hoạch ngành, quốc gia và địa phương, hành lang kết nối Hà Nội, Bắc Ninh, Hải Dương và Quảng Ninh có nhiều di sản văn hóa và khu du lịch, dẫn đến nhu cầu vận tải hành khách tăng cao. Kết quả dự báo cho thấy tuyến Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân sẽ có nhu cầu vận tải hành khách lớn hơn và hàng hóa thấp hơn so với dự kiến ban đầu.
Bản đồ tuyến đường sắt Yên Viên - Cái Lân (màu đỏ) đang bị đình hoãn. Đồ họa: Tiến Thành
Dự án đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân đã đưa vào sử dụng tiểu dự án 1 (đoạn Hạ Long - cảng Cái Lân), trong khi 3 tiểu dự án khác vẫn đang chờ được hoàn thiện. Tiểu dự án 2 và 3 bao gồm việc xây dựng mới đoạn Lim - Phả Lại dài 35 km và nâng cấp, cải tạo tuyến cũ đoạn Phả Lại - Hạ Long dài 78 km. Tiểu dự án 4 (đoạn Yên Viên - Lim), do trùng với tuyến đường sắt Hà Nội - Đồng Đăng và đã là đường đơn khổ đường lồng 1.435 mm và 1.000 mm, hiện tại chưa cần đầu tư thêm vẫn đáp ứng yêu cầu khai thác.
Để phù hợp với nhu cầu vận tải, quy hoạch đô thị và phát triển du lịch, đơn vị tư vấn đã đề xuất điều chỉnh từ đường đơn khổ lồng thành đường đơn khổ tiêu chuẩn 1.435 mm, đồng thời điều chỉnh chức năng và vị trí của một số ga dọc tuyến.
Với những thay đổi và quy mô đầu tư mới, Bộ Giao thông Vận tải ước tính cần thêm khoảng 4.000 tỷ đồng, nâng tổng chi phí dự án lên khoảng 8.300 tỷ đồng, tăng 700 tỷ đồng so với mức đầu tư ban đầu. Bộ đã kiến nghị Thủ tướng xem xét đưa dự án vào danh mục đầu tư công trung hạn 2026-2030, tạo cơ sở để bố trí vốn và hoàn thành các thủ tục điều chỉnh dự án.
Toa tàu bỏ không trong ga Hạ Long. Ảnh: Lê Tân
Dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân được Thủ tướng phê duyệt đầu tư từ năm 2004 bằng nguồn vốn trái phiếu chính phủ, có chiều dài 131 km, nối ga Yên Viên đến cảng Cái Lân, với tổng mức đầu tư 7.663 tỷ đồng. Dự án được chia thành 4 tiểu dự án độc lập, khởi công năm 2008 và dự kiến hoàn thành năm 2011.
Theo thiết kế, tuyến đường sắt này sử dụng đường khổ lồng (1.435m và 1m), hệ thống thông tin tín hiệu hiện đại và các nút giao cắt khác mức với quốc lộ, cho phép tàu khách chạy với tốc độ 120 km/h và tàu hàng 80 km/h. Khi hoàn thành, thời gian di chuyển bằng tàu khách từ Hạ Long về Yên Viên sẽ rút ngắn còn 1,5-2 giờ, tàu hàng là 3-4 giờ, đáp ứng nhu cầu vận tải hành khách và hàng hóa trên tuyến Hà Nội - Quảng Ninh.
Tuy nhiên đến năm 2011, dự án bị đình hoãn do chủ trương cắt giảm đầu tư công của Chính phủ. Trong 4 tiểu dự án, chỉ có đoạn Hạ Long - cảng Cái Lân (dài 5,6 km) được đưa vào sử dụng năm 2014, còn 3 tiểu dự án khác vẫn dở dang. Ngoài lãng phí từ các hạng mục thi công dở dang, dự án còn khối vật tư, thiết bị trị giá hàng trăm tỷ đồng chưa sử dụng (ray, động cơ, tà vẹt...). Bộ Giao thông Vận tải đã bàn giao số vật liệu này cho Tổng công ty Đường sắt Việt Nam trông coi, bảo quản.
Mặt trước nhà ga Hạ Long trên tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân biến thành chợ cóc. Ảnh: Lê Tân
Định hướng phát triển đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, của Bộ Chính trị yêu cầu tiếp tục đầu tư hoàn thành tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân trong giai đoạn đến năm 2030. Quy hoạch Mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng xác định việc đầu tư vào tuyến đường sắt này trong cùng giai đoạn. Đây là những cơ sở chính trị và pháp lý tạo tiền đề cho ngành giao thông tiếp tục hoàn thiện tuyến đường sắt, kết nối hiệu quả Đồng bằng sông Hồng và Quảng Ninh.