Với 218 phiếu thuận và 214 phiếu chống, dự luật chi tiêu công và giảm thuế, hay còn gọi là "đạo luật to đẹp" (OBBBA), ngày 3/7 được Hạ viện thông qua. Tổng thống Donald Trump ký ban hành nó thành luật ngày 4/7, đúng dịp Quốc khánh Mỹ.
Ông Trump ca ngợi OBBBA là một thành tựu lập pháp đáng chú ý, sẽ trở thành di sản nổi bật của ông trong nhiệm kỳ hai, bởi nó gồm hàng loạt điều chỉnh ngân sách theo cam kết ông đưa ra khi tranh cử, như chính sách giảm thuế, giảm trợ cấp, giảm ưu đãi cho năng lượng sạch, đồng thời tăng ngân sách cho quốc phòng, an ninh biên giới.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại sự kiện ở Des Moines, bang Iowa ngày 3/7. Ảnh: AP
Cắt giảm thuế
Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump đã ký Đạo luật Cắt giảm Thuế và Việc làm (TCJA), trong đó giảm thuế cho các tập đoàn và cá nhân ở hầu hết các nhóm thu nhập. Ông Trump ca ngợi đạo luật giúp kích thích tăng trưởng kinh tế, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng nó chủ yếu mang lại lợi ích cho nhóm người giàu ở Mỹ.
Các điều khoản chính của đạo luật TCJA dự kiến hết hạn vào tháng 12 năm nay. Tuy nhiên, với việc thông qua OBBBA, các quy định giảm thuế đó sẽ được kéo dài vô thời hạn. Dự luật cũng sẽ tăng mức khấu trừ thuế tiêu chuẩn thêm 1.000 USD cho mỗi cá nhân và 2.000 USD cho các cặp vợ chồng cho đến năm 2028.
Dự luật cũng bổ sung các khoản khấu trừ thuế mới cho tiền tip, tiền làm thêm giờ hay các khoản vay mua ôtô. Ngoài ra, người lớn tuổi có thu nhập không quá 75.000 USD mỗi năm sẽ được khấu trừ thuế lên tới 6.000 USD, thể hiện cam kết của ông Trump với các vấn đề an sinh xã hội. Tín dụng thuế trẻ em sẽ tăng từ 2.000 USD lên 2.200 USD.
Mức trần với các khoản khấu trừ thuế cấp bang và địa phương, được gọi là SALT, sẽ tăng 4 lần lên 40.000 USD trong 5 năm.
Ngoài ra, dự luật cũng quy định nhiều khoản cắt giảm thuế liên quan tới doanh nghiệp, trong đó có khấu trừ 100% chi phí thiết bị và nghiên cứu. Nhiều người ủng hộ tin rằng quy định này sẽ giúp thúc đẩy nền kinh tế Mỹ bằng cách tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động.
Dự luật dự kiến dành khoảng 4,5 nghìn tỷ USD ngân sách cho việc cắt giảm thuế.
Thắt chặt chương trình Medicaid
Medicaid là chương trình chăm sóc sức khỏe quan trọng mà hàng triệu người Mỹ thu nhập thấp đang dựa vào. Phụ nữ mang thai, trẻ em, người cao tuổi và người khuyết tật đều đủ điều kiện để thụ hưởng loại hình bảo hiểm này, với các quyền lợi như nằm viện, khám bác sĩ, chăm sóc thai phụ, tiêm ngừa cho trẻ em...
Theo dữ liệu của quốc hội Mỹ, mỗi năm nước này chi khoảng 900 tỷ USD cho chương trình Medicaid, cả cấp bang và liên bang. Để bù đắp thâm hụt ngân sách do các khoản cắt giảm thuế, quốc hội Mỹ đã thêm vào OBBBA các quy định cắt giảm và yêu cầu bổ sung với chương trình Medicaid.
Thay đổi đáng chú ý nhất là yêu cầu về việc làm đối với những người trưởng thành không có con cái và không bị khuyết tật. Để đủ điều kiện tham gia Medicaid, luật quy định họ sẽ phải làm việc ít nhất 80 giờ mỗi tháng kể từ tháng 12/2026.
Người Mỹ sẽ phải gia hạn đăng ký Medicaid sau mỗi 6 tháng, thay vì một năm như hiện nay. Người đăng ký phải cung cấp những thông tin xác minh thêm về thu nhập và nơi cư trú để được xét duyệt.
Yêu cầu về việc làm được cho là quy định nghiêm ngặt nhất từ trước đến nay được đưa ra, có thể làm tăng số lượng người Mỹ mất bảo hiểm vì không đảm bảo đáp ứng đủ các yêu cầu mới.
Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ ước tính luật sẽ khiến 11,8 triệu người Mỹ mất bảo hiểm y tế theo chương trình Medicaid trong thập kỷ tới.
Dự luật cũng bao gồm giảm ngân sách liên bang cho những bang sử dụng cơ sở hạ tầng Medicaid, từ 6% xuống 3,5% vào năm 2032. Đồng thời, Medicaid cũng bị cấm chi trả cho các dịch vụ chuyển giới.
Cắt giảm phúc lợi về thực phẩm
Chương trình Hỗ trợ Dinh dưỡng Bổ sung (SNAP), hay tem phiếu thực phẩm, vốn được hơn 40 triệu người Mỹ thu nhập thấp sử dụng, cũng đối mặt với những quy định mới chặt chẽ hơn. OBBBA yêu cầu các bang phải đóng góp nhiều hơn cho chương trình tem phiếu thực phẩm này, thay vì để chính phủ liên bang tài trợ toàn bộ như hiện tại.
Chính phủ sẽ tiếp tục tài trợ hoàn toàn cho các bang có tỷ lệ ngân sách chi trả sai dưới 6%. Tỷ lệ này bao gồm cả việc chi trả ngân sách tem phiếu thực phẩm thiếu hoặc thừa so với quy định. Trong khi đó, các bang có tỷ lệ chi trả sai cao hơn mức này sẽ phải gánh 5-15% chi phí chương trình. Thay đổi sẽ bắt đầu có hiệu lực từ năm 2028.
Dự luật mới cũng yêu cầu bổ sung những quy định về việc làm đối với những người khỏe mạnh và không có người phụ thuộc đăng ký nhận tem phiếu thực phẩm. Văn phòng Ngân sách Quốc hội ước tính với dự luật mới, khoảng 3 triệu người sẽ không đủ điều kiện nhận hỗ trợ từ SNAP.
Không đánh thuế tiền tip
Không đánh thuế tiền tip và lương làm thêm giờ là cam kết mà ông Trump đã đưa ra trong chiến dịch tranh cử để thu hút nhóm cử tri là lao động trong các lĩnh vực dịch vụ hưởng tiền tip, như nhân viên khách sạn, nhà hàng.
OBBBA cho phép cá nhân được khấu trừ một phần tiền tip và tiền làm thêm giờ khỏi thu nhập chịu thuế. Theo quy định mới, nhóm lao động này có thể được khấu trừ tới 25.000 USD thu nhập từ tiền tip khỏi thuế thu nhập liên bang. Trong khi đó, những người làm thêm giờ có thể được khấu trừ tới 12.500 USD đối với khoản thu nhập làm thêm.
Tuy nhiên, lợi ích này sẽ dần bị loại bỏ dựa trên thu nhập hàng năm, bắt đầu từ 150.000 USD đối với cá nhân và 300.000 USD đối với các cặp vợ chồng khai thuế chung. Các ưu đãi trên sẽ hết hiệu lực vào năm 2028.
An ninh biên giới và quốc phòng
Dự luật sẽ cung cấp khoảng 350 tỷ USD cho chương trình nghị sự an ninh biên giới và quốc gia của ông Trump. Ngân sách này sẽ gồm khoản tài trợ cho bức tường biên giới giữa Mỹ và Mexico cùng việc bổ sung 100.000 giường cho các cơ sở tạm giữ người nhập cư, khi ông Trump đang thực hiện lời hứa trục xuất lớn nhất trong lịch sử Mỹ.
Ngân sách cũng sẽ để tuyển thêm 10.000 nhân viên Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) và số lượng lớn sĩ quan biên phòng. Mục tiêu của chính quyền là siết quản lý an ninh biên giới và trục xuất khoảng một triệu người nhập cư trái phép mỗi năm.
Về quốc phòng, Lầu Năm Góc dự kiến nhận được hàng tỷ USD để đóng tàu, phát triển vũ khí và nâng cao chất lượng cuộc sống cho quân nhân. Ngoài ra, luật dành 25 tỷ USD để phát triển hệ thống Vòm Vàng mà ông Trump hứa hẹn. Bộ Quốc phòng Mỹ sẽ được phân bổ khoảng 1 tỷ USD cho các vấn đề an ninh biên giới.
Lính Mỹ làm nhiệm vụ ở biên giới với Mexico tại Eagle Pass, bang Texas, hồi tháng 2. Ảnh: Quân đội Mỹ
Giảm ưu đãi năng lượng sạch
Dự luật sẽ chấm dứt các khoản tín dụng thuế cho xe điện mới và đã qua sử dụng vào ngày 30/9, thay vì vào cuối năm 2030 theo luật hiện hành. Trong khi đó, các khoản tín dụng thuế cho việc sản xuất vật liệu quan trọng, bao gồm sản xuất than luyện kim dùng trong sản xuất thép, được mở rộng
Quỹ giảm phát thải khí nhà kính, vốn cung cấp ngân sách cho các dự án giảm ô nhiễm và khí thải nhà kính trong cộng đồng, cũng sẽ bị cắt. Tuy nhiên, các hợp đồng và tài trợ hiện có trong khuôn khổ chương trình sẽ không bị ảnh hưởng.
Luật cũng đề xuất cắt giảm các ưu đãi thuế vốn để thúc đẩy năng lượng sạch, cung cấp các nguồn năng lượng tái tạo như gió hay mặt trời. Đây vốn là một trọng tâm trong đạo luật mang tính bước ngoặt năm 2022 của cựu tổng thống Joe Biden.
Một số ưu tiên khác của đảng Cộng hòa
Dự luật bao gồm việc tạo ra chương trình tiết kiệm mới cho trẻ em Mỹ, gọi là Tài khoản Trump, cấp cho mỗi trẻ em sơ sinh một tài khoản đầu tư trị giá 1.000 USD.
Khoản tiền 1.000 USD trích từ ngân sách chính phủ sẽ được đầu tư vào một quỹ chỉ số gắn với thị trường chứng khoán và do người giám hộ hợp pháp của đứa trẻ quản lý. Người giám hộ hoặc các tổ chức tư nhân khác có thể đóng góp thêm tối đa 5.000 USD mỗi năm vào tài khoản này trong suốt cuộc đời đứa trẻ.
Đạo luật Bồi thường Phơi nhiễm Bức xạ cũng sẽ được mở rộng dành cho những người bị ảnh hưởng bởi quá trình phát triển và thử nghiệm hạt nhân.
Hàng tỷ USD sẽ được dùng cho sứ mệnh Artemis để chinh phục Mặt Trăng và khám phá Sao Hỏa, trong khi 88 triệu USD dành cho một ủy ban chuyên ứng phó đại dịch.
Ngoài ra, dự luật mới cũng có điều khoản để nâng trần nợ công của Mỹ thêm 5 nghìn tỷ USD.
Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) dự báo "đạo luật to đẹp" có thể làm tăng thâm hụt ngân sách liên bang của Mỹ trong 10 năm tới lên gần 3,3 nghìn tỷ USD trong giai đoạn 2025-2034.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho rằng đánh giá của CBO đã không tính tới nguồn thu đáng kể từ chính sách thuế quan của Tổng thống Trump. "Chúng ta sẽ khiến thâm hụt giảm từ từ", ông Bessent nói.
Giám đốc Văn phòng Quản lý Hành chính và Ngân sách Mỹ (OMB) Russ Vought cũng nhận định rằng luật này sẽ giúp giảm khoảng 1.400 tỷ USD thâm hụt.
"Với dự luật này, mọi lời hứa mà tôi từng đưa ra với người dân Iowa năm 2024 đều đã được thực hiện", ông Trump nói với đám đông trong sự kiện vận động chính trị tại Des Moines, bang Iowa ngày 3/7. "Chúng ta đã cứu đất nước của mình".
Thùy Lâm (Theo AP, CBS News, BBC)