Kể từ khi chính phủ Mỹ đóng cửa từ 0h ngày 1/10, Tổng thống Donald Trump, Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson và lãnh đạo phe đa số Thượng viện John Thune đã nỗ lực thể hiện sự đoàn kết của đảng Cộng hòa nhằm đối phó với sức ép từ phe Dân chủ.
Khi xây dựng ngân sách cho năm tài khóa tiếp theo, các nghị sĩ Dân chủ đặt ra yêu cầu gia hạn trợ cấp bảo hiểm y tế theo Đạo luật Chăm sóc sức khỏe Hợp túi tiền (ACA), dự kiến hết hạn vào cuối năm nay. Bên cạnh ACA, đảng Dân chủ cũng yêu cầu quốc hội hủy bỏ quyết định cắt giảm Medicaid, nâng tổng ngân sách đề xuất lên hơn 1.000 tỷ USD trong 10 năm.
Trong khi đó, phe Cộng hòa giữ quan điểm rằng chăm sóc y tế và các vấn đề khác cần được bàn thảo tách biệt với tiến trình phê duyệt ngân sách, đồng thời kêu gọi Dân chủ chấp thuận giải pháp gia hạn tạm thời.
Các nghị sĩ Dân chủ muốn phe Cộng hòa nhượng bộ, chấp nhận điều kiện trên để chính phủ Mỹ có thể mở cửa trở lại. Tuy nhiên, ông Trump và các lãnh đạo Cộng hòa cho rằng các điều khoản này là không thể chấp nhận và không chịu thỏa hiệp, ngay cả khi chính phủ Mỹ phải tiếp tục đóng cửa.
Tuy nhiên, đến ngày 6/10, vết nứt bắt đầu xuất hiện khi Tổng thống Trump nói với phóng viên tại Phòng Bầu dục rằng ông "muốn thấy một thỏa thuận để đảm bảo dịch vụ chăm sóc sức khỏe tuyệt vời", nói thêm ông "đang thảo luận với đảng Dân chủ về điều đó". Thông điệp này dường như ám chỉ ông sẵn sàng chấp thuận điều kiện về ACA của phe Dân chủ để mở cửa chính phủ trở lại.
Nhưng chỉ vài giờ sau, ông rút lại tuyên bố. "Tôi rất vui nếu làm việc với các thành viên Dân chủ về các chính sách y tế thất bại của họ hoặc bất kỳ điều gì khác, nhưng trước tiên họ phải để chính phủ mở cửa trở lại đã", ông viết trên trang mạng xã hội Truth Social.
Chủ tịch Hạ viện Johnson ngày 7/10 cho hay đã "nói chuyện rất lâu" với Tổng thống về việc ưu tiên hàng đầu của đảng Cộng hòa hiện nay là mở cửa lại chính phủ. Trong khi đó, Lãnh đạo phe đa số Thượng viện John Thune lại nói với phóng viên rằng "các cuộc thảo luận vẫn đang diễn ra" về chiến lược của đảng, cho thấy họ chưa đạt được nhất trí về ưu tiên số một.
Tổng thống Donald Trump trả lời báo giới tại Nhà Trắng ngày 6/10. Ảnh: AP
Căng thẳng nội bộ của đảng Cộng hòa lại nổi lên trong ngày hôm đó, khi một tài liệu từ Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng nêu khả năng các công chức phải nghỉ công tác trong thời gian chính phủ đóng cửa không được truy lĩnh lương sau khi quay lại làm việc. Luật truy lĩnh lương cho công chức trong thời gian chính phủ đóng cửa được cả ông Johnson và ông Thune bỏ phiếu tán thành năm 2019.
Ông Thune đã tìm cách hướng mũi dùi dư luận trở lại đảng Dân chủ. "Tất cả những gì bạn phải làm để ngăn nguy cơ nhân viên liên bang không được trả lương là mở cửa lại chính phủ", ông nói.
Chủ tịch Hạ viện Johnson cũng bày tỏ ủng hộ chính sách truy lĩnh lương và ca ngợi "những người Mỹ phi thường đang phục vụ chính phủ liên bang". Ông thêm rằng "Tổng thống cũng tin điều đó".
Song chưa đầy hai giờ sau, ông Trump lại đưa ra thông điệp khác. Khi được hỏi về việc đảm bảo truy lĩnh lương cho công chức liên bang, ông Trump nói "một số người không xứng đáng được hưởng điều đó".
Người phát ngôn Nhà Trắng Abigail Jackson sau đó tuyên bố ông Trump và giới lãnh đạo đảng Cộng hòa tại quốc hội "hoàn toàn thống nhất" về việc chính phủ phải mở cửa trước khi thảo luận về vấn đề chăm sóc sức khỏe hay bất kỳ chính sách nào. "Chính quyền sẽ không đàm phán khi đảng Dân chủ đang giữ người Mỹ làm con tin", bà nói.
Theo quan điểm của đảng Cộng hòa ở quốc hội, họ phải cô lập các thượng nghị sĩ Dân chủ đang chặn dự luật ngân sách mà Hạ viện đã thông qua để mở cửa lại chính phủ, đồng thời buộc đối phương phải chịu trách nhiệm về hậu quả của việc nhiều cơ quan liên bang phải đóng cửa.
"Nếu bạn là người Cộng hòa, bạn phải khiến phe Dân chủ nhượng bộ trước", một người thân cận với Nhà Trắng nói. Nhưng ông Trump và giám đốc OMB Russell Vought không tuân theo chiến lược này.
Trái ngược với những rạn nứt trong đảng Cộng hòa, đảng Dân chủ đến nay thành công trong việc thu hút chú ý vào vấn đề chăm sóc y tế, đặc biệt là các khoản trợ cấp bảo hiểm ACA. Họ đang thúc giục đảng Cộng hòa giải quyết ngay vấn đề thay vì chờ đợi đến khi mở cửa chính phủ.
Phe Dân chủ dường như cũng nhận thấy những rối loạn trong hàng ngũ của đảng Cộng hòa. "Tôi nghĩ họ đang thực sự khó khăn khi tìm cách thoát khỏi tình trạng này", thượng nghị sĩ Dân chủ Patty Murray nói ngày 7/10.
Các quan chức Nhà Trắng nói rằng đảng Cộng hòa tự tin cuối cùng sẽ thắng thế, cho biết đảng Dân chủ "không có giải pháp thay thế khả thi" cho dự luật mà Hạ viện thông qua. Nhưng ở hậu trường, các lãnh đạo hàng đầu đảng Cộng hòa thừa nhận các khoản trợ cấp ACA phải được gia hạn trước khi bước vào cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm 2026, nếu họ không muốn đánh mất lượng lớn cử tri.
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson (giữa) và một số lãnh đạo Cộng hòa phát biểu sau phiên họp về việc đóng cửa chính phủ tại Đồi Capitol ngày 7/10. Ảnh: AP
Johnson và Thune đã không thành công khi tìm cách giữ kín những căng thẳng nội bộ. Nghị sĩ Cộng hòa Marjorie Taylor Greene, người vốn trung thành với ông Trump, tối 6/10 đăng bài trên X nói rằng "không một lãnh đạo đảng Cộng hòa nào nói chuyện với chúng tôi hoặc nêu ra cho chúng tôi kế hoạch giúp người Mỹ đối phó với phí bảo hiểm y tế đang tăng gấp đôi".
Chủ tịch Hạ viện Johnson giải thích rằng vấn đề vẫn đang được thảo luận. "Bà ấy có lẽ chưa biết bởi vì vấn đề vẫn được gói gọn thảo luận trong phạm vi những người chuyên trách", ông nói.
Tuy nhiên, những tín hiệu về sự chia rẽ trong đảng Cộng hòa đang khiến đảng Dân chủ quyết tâm giữ vững lập trường về dự luật cấp ngân sách cho chính phủ. Lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Chuck Schumer đã trích dẫn bài đăng của Greene khi phát biểu tại quốc hội ngày 7/10.
"Tôi nghĩ đây là lần đầu tiên tôi nói điều này, nhưng trong vấn đề hiện tại, nghị sĩ Greene đã hoàn toàn đúng", ông nói.
Trong khi đó, phe Cộng hòa đang tiếp tục tìm cách khỏa lấp những bất đồng nội bộ. Sau bài đăng trên Truth Social của ông Trump ngày 6/10, ông Johnson ca ngợi Tổng thống vì đã bày tỏ rõ ràng lập trường sẵn sàng đối thoại với đảng Dân chủ sau khi họ đồng ý mở cửa lại chính phủ.
"Chúng tôi hoàn toàn nhất quán về điều đó. Tổng thống là nhà đàm phán và thích tìm ra những giải pháp, đó là lý do ông ấy chính là lãnh đạo mạnh mẽ và táo bạo mà nước Mỹ cần ngay lúc này", Johnson nói.
Thanh Tâm (Theo Politico, AFP, WSJ)