"Nếu đến cuối tháng 11 mà Tehran vẫn không có mưa, chúng tôi sẽ buộc phải áp dụng biện pháp hạn chế nước. Và nếu tình hình vẫn không cải thiện, chúng tôi sẽ sơ tán toàn bộ Tehran", Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian ngày 6/11 nói với hãng tin SNN của nước này.
Ông mô tả tình hình hạn hán hiện tại là "cực kỳ nguy cấp", khi mực nước tại 5 con đập Lar, Mamlu, Amir Kabir, Taleqan và Latyan, vốn là nguồn cung nước chủ yếu cho khoảng 10 triệu dân Tehran, đã xuống mức thấp nhất trong 60 năm qua. Các cơ quan quản lý nước tuần qua cho biết những đập này chỉ còn 3% công suất.
Sau một mùa hè khô hạn với nhiệt độ tăng cao kèm theo tình trạng mất điện trên diện rộng, Iran tiếp tục chỉ nhận được lượng mưa cực thấp trong mùa thu. Theo nhà chức trách, Tehran gần như không có mưa từ mùa hè kéo sang mùa thu, điều chưa từng xảy ra 100 năm qua.
Điều này đã khiến Iran đối mặt đợt hạn hán tồi tệ nhất trong 6 thập kỷ. Hạn hán nghiêm trọng đến mức một số người Iran tin vào thuyết âm mưu rằng các quốc gia láng giềng đang "đánh cắp" những đám mây đen tạo mưa của họ, khiến chúng bị chuyển hướng đi nơi khác.
Đập Amir Kabir trên dãy núi Alborz phía bắc Iran hôm 1/6. Ảnh: AFP
Người đứng đầu cơ quan phụ trách công nghệ khai thác nước trong khí quyển của Iran đã lên tiếng bác bỏ những thuyết âm mưu này, nhưng thừa nhận "do hiểu biết của con người không ngừng tăng lên, chúng tôi không thể loại trừ bất cứ khả năng nào".
Trong khi đó, Tổng thống Pezeshkian thậm chí còn thúc đẩy ý tưởng chuyển thủ đô về phía nam, gần Vịnh Ba Tư hơn, nơi có khả năng tiếp cận nguồn nước tốt hơn.
Các quan chức đã công bố về khả năng cắt nước vào ban đêm từ đầu tuần trước, nhưng hãng thông tấn nhà nước Tasnim cho biết tình trạng cắt nước luân phiên đã âm thầm diễn ra hơn 10 ngày nay.
Hãng thông tấn Tabnak trong khi đó đưa tin một số cư dân ở Tehran đã phải chịu cảnh cắt nước từ 0h đến 5h sáng, làm dấy lên lo ngại về những đợt cắt giảm tiếp theo nếu tình hình không được cải thiện.
Mùa thu này, Bộ Năng lượng Iran đã công bố phương án thực hiện "gieo mây", kỹ thuật điều chỉnh thời tiết trong đó người ta sẽ phân tán các hạt như iodide bạc vào các đám mây nhằm kích thích mưa. Tuy nhiên, để phát huy tác dụng, các đám mây cần có ít nhất 50% độ ẩm, điều mà giới chuyên gia cho rằng rất khó đáp ứng với thời tiết hiện nay của Iran.
Cuộc khủng hoảng nước tại Iran không chỉ do lượng mưa thấp. Các nghiên cứu cho thấy hàng thập kỷ quản lý yếu kém, trong đó có việc xây đập quá mức, khoan giếng trái phép và thực hành nông nghiệp không bền vững, đã góp phần làm cạn kiệt nguồn dự trữ nước. Biến đổi khí hậu và nhiệt độ tăng cao cũng làm trầm trọng thêm vấn đề.
Hoạt động khai thác nước ngầm quá mức ở Tehran khiến mặt đất lún với tốc độ đáng báo động 300 mm mỗi năm, cao gấp khoảng 60 lần so với mức được coi là ngưỡng ổn định và an toàn đối với cơ sở hạ tầng.
Lòng sông Kan cạn khô dọc theo một con đường phía tây Tehran, thủ đô Iran. Ảnh: AFP
Một số quan chức đã kêu gọi người dân cầu nguyện xin mưa. "Trong quá khứ, người dân thường sẽ ra sa mạc để cầu mưa", Mehdi Chamran, lãnh đạo Hội đồng Thành phố Tehran, nói. "Cùng với tất cả những biện pháp khác, chúng ta cũng không nên bỏ qua điều này".
Nhưng giới chuyên gia cho rằng giải pháp nằm ở nỗ lực hiện đại hóa các phương pháp tiêu thụ nước trong ngành nông nghiệp và phối hợp hoạt động giữa các cơ quan chính phủ đang mâu thuẫn với nhau.
"Một bên thì xây đập, bên khác thì mở rộng đất trồng trọt và bên thứ ba lại kêu gọi kiềm chế", Nima Shokri, chuyên gia về tài nguyên nước và đất tại Đại học Công nghệ Hamburg, Đức, cho hay.
Theo ông, AI và công nghệ vệ tinh độ phân giải cao có thể giúp Iran phát triển các phương pháp quản lý nước tốt hơn. Nhưng để làm được điều đó, nước này sẽ phải chấm dứt tình trạng bị quốc tế cô lập, điều nhiều người coi là gần như bất khả thi nếu Iran vẫn bị Liên Hợp Quốc trừng phạt vì chương trình hạt nhân của mình.
Vũ Hoàng (Theo Reuters, AFP, AP)