Cuộc bỏ phiếu chọn người đứng đầu đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền sẽ diễn ra chiều nay, sau khi Thủ tướng Shigeru Ishiba hồi tháng 9 thông báo từ chức chủ tịch đảng, đồng nghĩa sẽ thôi chức thủ tướng.
3 ứng viên hàng đầu là bà Sanae Takaichi, 64 tuổi, cựu Bộ trưởng An ninh Kinh tế theo chủ nghĩa dân tộc bảo thủ, Bộ trưởng Nông nghiệp Shinjiro Koizumi, 44 tuổi, Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshimasa Hayashi, 64 tuổi.
Vòng 1 của cuộc bỏ phiếu quy định tổng số phiếu của nghị sĩ LDP và tổng số phiếu của đảng viên cơ sở ngang bằng, đều là 295 phiếu, dù thực tế đảng viên đông gấp nhiều lần nghị sĩ.
Nếu vòng 1 không có ứng viên quá bán, LDP sẽ tổ chức vòng 2, chỉ còn hai ứng viên dẫn đầu, với toàn bộ 295 nghị sĩ và thêm 47 phiếu đại diện cho 47 chi bộ tỉnh, thành. Hai vòng thường diễn ra cùng ngày.
LDP, đảng lãnh đạo Nhật Bản hầu hết thời gian trong thời kỳ hậu chiến, đã mất đa số ở Hạ viện và Thượng viện dưới thời ông Shigeru Ishiba. Tuy nhiên, lãnh đạo LDP tiếp theo nhiều khả năng vẫn sẽ trở thành thủ tướng vì LDP là nhóm lớn nhất trong quốc hội. LDP sẽ phải liên minh với các đảng khác hoặc thỏa thuận để đủ phiếu ở Hạ viện.
Ông Yoshimasa Hayashi, bà Sanae Takaichi, ông Shinjiro Koizumi (theo thứ tự từ trái sang phải) tại họp báo ở Tokyo, ngày 23/9. Ảnh: Reuters
Theo khảo sát của Asahi, ông Koizumi đang dẫn đầu trong số 295 nhà lập pháp LDP bỏ phiếu bầu lãnh đạo đảng, tiếp theo là Hayashi và Takaichi. Tuy nhiên, khảo sát của đài Nippon cho thấy bà Takaichi đang dẫn trước trong nhóm đảng viên cơ sở.
Nếu đắc cử, bà Takaichi sẽ trở thành nữ thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản. Giới quan sát nhận định bà Takaichi, đồng minh của cố thủ tướng Shinzo Abe, có chương trình kinh tế mang tính mở rộng mạnh mẽ nhất. Bà cam kết nhân đôi quy mô kinh tế Nhật Bản trong một thập kỷ bằng các khoản đầu tư lớn từ nhà nước vào công nghệ mới, hạ tầng, sản xuất lương thực, an ninh kinh tế.
Bà tuyên bố sẽ tiếp tục thỏa thuận thương mại giữa ông Ishiba và ông Trump, trong đó Nhật Bản cam kết đầu tư 550 tỷ USD vào Mỹ để đổi lấy mức thuế thấp hơn đối với ôtô và các sản phẩm khác của Nhật Bản, nhưng đề cập khả năng tái đàm phán nếu thỏa thuận tỏ ra bất công.
Cựu bộ trưởng An ninh Kinh tế Nhật Bản Sanae Takaichi tại trụ sở LDP ở Tokyo, ngày 23/9. Ảnh: AFP
Bộ trưởng Nông nghiệp Koizumi, con trai cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi, và các ứng viên khác ủng hộ giảm thuế để hỗ trợ các hộ gia đình đối phó sinh hoạt phí leo thang, song vẫn theo đường lối kinh tế thận trọng, hạn chế chi tiêu công của ông Ishiba.
Nếu đắc cử, ông Koizumi sẽ trở thành thủ tướng trẻ nhất từ thời Hirobumi Ito, thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản năm 1885.
Bất kỳ ai giành ghế lãnh đạo sẽ phải lèo lái một LDP đang chìm trong khủng hoảng và nền kinh tế trì trệ. Nỗi bất mãn ngày càng lớn đang đẩy nhiều cử tri, đặc biệt là giới trẻ, tìm đến các đảng đối lập, gồm cả những nhóm chống nhập cư mới nổi.
"Ông Koizumi và bà Takaichi đưa ra hai cách tiếp cận khác nhau", Tina Burrett, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Sophia ở Tokyo, nhận định. Bà cho rằng ông Koizumi có thể tạo đồng thuận với các đảng khác, trong khi bà Takaichi sẽ làm rung chuyển "một thế giới chính trị vốn khá nhạt nhòa".
Bất kể ai đắc cử, một trong những động thái đầu tiên sau khi trở thành thủ tướng sẽ là tiếp đón ông Trump tại Tokyo vào cuối tháng 10.
Đức Trung (Theo Reuters, Yomiuri, Asahi, Nippon)