Bốn năm thực hiện báo cáo bước tiến ESG trong ngành ngân hàng, TS Bùi Thị Thu Loan, Trưởng khoa Tài chính, Trường Kinh tế (Trường ĐH Công nghiệp Hà Nội) nhìn nhận ngân hàng Việt đã cam kết mạnh mẽ hơn, nhưng nhiều chỉ số còn "mờ nhạt".
Tại hội thảo ngày 13/12 trong khuôn khổ Ngày hội Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo Quốc gia (TechFest Việt Nam), TS Loan nhấn mạnh vai trò quan trọng của nhà băng trong công cuộc chuyển đổi xanh. Dù không trực tiếp phát thải, họ là nguồn vốn chủ yếu cho các doanh nghiệp gây ô nhiễm ở các nước đang phát triển. Để phát triển bền vững, ngành ngân hàng cần định vị lại, chuyển dần dòng tín dụng sang lĩnh vực xanh.
Tại Việt Nam, một trong những cam kết bền vững đầu tiên đến từ VPBank, năm 2020, với việc ngưng tài trợ cho khai thác than cùng các hoạt động liên quan. Tiếp đó, HDBank, AgriBank, SEABank cùng một số ngân hàng khác cũng hạn chế hoặc ngừng cấp vốn với lĩnh vực trên.
"Sau bốn năm, điểm số ESG của Việt Nam tăng từ 1,1 lên 2 điểm, trên thang điểm 10", bà Loan nói. Báo cáo về ESG bà tham gia nằm trong khuôn khổ sáng kiến Tài chính Công bằng (Fair Finance) của tổ chức Oxfam.
TS Bùi Thị Thu Loan, Trường ĐH Công nghiệp Hà Nội, tại sự kiện. Ảnh: MSD
Không chỉ yêu cầu cao về đơn vị cấp vốn, khung điểm ESG trong báo cáo đòi hỏi doanh nghiệp nhận vốn cũng thực hiện cam kết giảm thải. Tuy nhiên, phần lớn ngân hàng hiện mới chỉ thực hiện bền vững ở khâu vận hành nội bộ.
Bên cạnh đó, điểm số của Việt Nam đứng chót so với các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Philippines, Indonesia.
Ví dụ, với trụ cột E (Environment – Môi trường), điểm số trong lĩnh vực này của Việt Nam là 0,7, kém xa Thái Lan (1,25), Indonesia (1,35).
Cam kết "E" của các nhà băng Việt còn "mờ nhạt", chủ yếu đến từ dòng vốn trong ngành sản xuất điện. Các cam kết liên quan đến lĩnh vực thiên nhiên, ứng phó biến đổi khí hậu còn thiếu vắng, còn đa dạng sinh học thì chưa được cập nhật.
Với trụ cột S (Social – Xã hội), ngân hàng Việt được 2,1 điểm, nhờ gia tăng cam kết với thông điệp rõ ràng, trên các khía cạnh tài chính toàn diện, bình đẳng giới, quyền con người và quyền lao động. Trụ cột G (Government – Quản trị) đạt điểm số cao nhất (2,5 điểm). Dù cải thiện, điểm số của hai trụ cột này vẫn thấp hơn các nước khu vực ASEAN.
Thêm vào đó, tín dụng xanh - chỉ số "nắn dòng vốn" - đạt trên 740.000 tỷ đồng trong chín tháng đầu năm, chỉ chiếm hơn 4% trong tổng dư nợ, chủ yếu tập trung vào năng lượng tái tạo và nông nghiệp xanh. Bà Loan nhấn mạnh giai đoạn 2025–2026 sẽ là thời điểm then chốt để các ngân hàng nâng cao tính minh bạch, tránh "tẩy xanh" và chuyển từ cam kết sang thực thi ESG thực chất. Đồng thời, bà khuyến nghị ngành ngân hàng nên "nói những gì mình sẽ làm và làm được những gì mình nói".
Xét về số lượng dự án, tín dụng xanh đang rót nhiều hơn vào nông nghiệp xanh. Tuy nhiên, TS. Nguyễn Thị Thu Hà, Giám đốc trường Đào tạo Cán bộ kiêm Phó trưởng ban chỉ đạo ESG của ngân hàng Agribank, nói việc phát triển tín dụng xanh còn nhiều thách thức về khung pháp lý, tiêu chí định lượng, và năng lực thực thi ESG.
Xét về nhân lực, bà Hà thừa nhận Agribank nói riêng và ngành ngân hàng nói chung rất thiếu chuyên gia trong lĩnh vực xanh. Nhiều người thực thi ESG tại ngân hàng là "dân tay ngang", trong bối cảnh các khoản vay xanh thường trường vốn, rủi ro cao.
Đại diện Agribank đề xuất cơ quan chức năng hoàn thiện khung chính sách, với hướng dẫn cụ thể để thực hiện cho vay dự án theo Danh mục xanh. Đồng thời, cơ chế ưu đãi, khuyến khích tín dụng xanh cần được thiết lập. Song song với đó, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cần thúc đẩy các ngành nghề, lĩnh vực đáp ứng tiêu chí để hấp thụ dòng vốn xanh sắp tới.
Thủy Trương