Sau 17 ngày chính phủ đóng cửa khiến tổng thống Barack Obama đối đầu gay gắt với các nghị sĩ Cộng hòa tại quốc hội vào năm 2013, ông đã đưa ra một lời cảnh báo rộng khắp tới giới chính trị Mỹ.
"Cần nói rõ: Không có người chiến thắng nào ở đây", ông Obama lúc bấy giờ tuyên bố. "Người dân Mỹ đã hoàn toàn chán ngán với giới chính trị ở Washington".
Bình luận của cựu tổng thống Obama giờ đây trở thành lời cảnh báo đối với Tổng thống Donald Trump và các lãnh đạo đảng Dân chủ tại quốc hội khi họ đang khiến chính phủ Mỹ phải đóng cửa vì những cuộc đối đầu chính trị ngày càng khốc liệt.
Tấm biển thông báo Trung tâm Tham quan Điện Capitol Mỹ đóng cửa hôm 1/10. Ảnh: AP
Chính phủ liên bang Mỹ bắt đầu đóng cửa từ ngày 1/10, sau khi các nghị sĩ đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ không thể đạt thỏa thuận về ngân sách cho năm tài khóa 2026.
Do không có ngân sách tài trợ, các cơ quan liên bang trong chính phủ Mỹ sẽ phải dừng những hoạt động không thiết yếu, chỉ duy trì những hoạt động cần thiết nhất. Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) ước tính khoảng 750.000 nhân viên liên bang có thể phải nghỉ việc tạm thời.
Tình hình đến nay vẫn bế tắc và trong bối cảnh đó, đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ đang phát động một cuộc khẩu chiến căng thẳng nhằm đổ lỗi cho nhau và giành ủng hộ từ cử tri.
"Ông Donald Trump và đảng Cộng hòa đã đẩy chúng ta vào tình trạng đóng cửa chính phủ vì họ từ chối bảo vệ dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho người dân Mỹ", lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer nói hôm 1/10. "Ông ấy đang biến người dân Mỹ thành con tin, đe dọa gây đau khổ cho đất nước Mỹ, không khác gì hành vi tống tiền".
Kế hoạch của đảng Dân chủ là khắc họa Tổng thống như một lãnh đạo vô trách nhiệm, người muốn cắt giảm các dịch vụ công quan trọng và sẵn sàng để chính phủ đóng cửa hơn là đàm phán. Phe Dân chủ cũng đang đặt cược rằng cử tri sẽ ủng hộ họ trong nỗ lực nhằm ngăn chính phủ tăng phí bảo hiểm y tế dự kiến có hiệu lực vào tháng một năm sau, điều mà đảng Cộng hòa đã bác bỏ.
"Nếu việc đóng cửa kéo dài và chính phủ bắt đầu trục trặc, điều đó sẽ phản tác dụng đối với Tổng thống", Elaine Kamarck, cựu quan chức trong chính quyền tổng thống Bill Clinton, hiện công tác tại Viện Brookings, nói.
Tuy nhiên, đã xuất hiện một số dấu hiệu "ngược chiều gió" đối với đảng Dân chủ. Trong cuộc bỏ phiếu cuối cùng tại Thượng viện trước khi chính phủ đóng cửa vào tối 30/9, đảng này đã mất đi ba phiếu từ chính hàng ngũ của họ. Thượng nghị sĩ Catherine Cortez Masto, John Fetterman cùng thượng nghị sĩ Maine Angus King, chính trị gia độc lập liên kết với đảng Dân chủ, đã đứng về phe Cộng hòa bỏ phiếu thông qua dự luật chi tiêu tạm thời mà Tổng thống Trump ủng hộ.
"Rạn nứt bắt đầu xuất hiện bên trong nội bộ đảng Dân chủ", thượng nghị sĩ Cộng hòa John Barrasso hôm 1/10 cho hay.
Đảng Cộng hòa sẽ cần thêm 4 nghị sĩ Dân chủ nữa để bỏ phiếu thông qua kế hoạch mở cửa lại chính phủ mà không cần bất kỳ nhượng bộ nào về trợ cấp chăm sóc sức khỏe.
Ở phe Cộng hòa, Tổng thống Trump và các nghị sĩ cũng tăng cường công kích, lặp lại trong các cuộc phỏng vấn và họp báo rằng đảng Dân chủ muốn hy sinh các dịch vụ công cho người Mỹ để bảo vệ những lợi ích chăm sóc sức khỏe cho người nhập cư không giấy tờ, mặc dù họ không đủ điều kiện nhận các chương trình y tế do liên bang tài trợ.
Tổng thống Trump cũng đăng một video deepfake do AI tạo để chế giễu các lãnh đạo đảng Dân chủ Chuck Schumer và Hakeem Jeffries, người trong video đội chiếc mũ sombrero của Mexico.
Ông Jeffries lên án video là "phân biệt chủng tộc" nhưng Phó tổng thống JD Vance lại cho rằng nó "hài hước".
Nhà Trắng liên tục nhắc đến lời đe dọa sẽ sa thải hàng nghìn nhân viên liên bang và cắt bỏ những khoản tài trợ quan trọng cho cơ sở hạ tầng và năng lượng sạch chủ yếu tại các bang nghiêng về Dân chủ, trong đó có một đường hầm dưới sông Hudson nối New Jersey và New York cùng tuyến tàu điện ngầm Second Avenue Subway ở thành phố New York.
Cựu binh lục quân Mỹ Samuel Port cho hay ông không thể tin vào những gì mình đọc trong bản tin hàng tuần được gửi qua email từ Bộ Cựu chiến binh. Bản tin đổ lỗi cho các thượng nghị sĩ Dân chủ về việc chính phủ liên bang đóng cửa, nói rằng họ đang ngăn chặn một dự luật chi tiêu tạm thời để cấp ngân sách cho chính phủ "vì những yêu cầu chính sách không liên quan". Bản tin sau đó liệt kê những gián đoạn đối với các nguồn lực dành cho cựu chiến binh.
Theo Port, việc đổ lỗi như vậy là không phù hợp đối với một cơ quan liên bang. Nhiều người Mỹ khác cũng đang phải nhận những thông điệp mang tính đảng phái từ các cơ quan liên bang trong tuần qua. Chúng xuất hiện trên các trang web, thư trả lời tự động qua email, những bài đăng trên mạng xã hội.
Đảng Dân chủ yêu cầu gia hạn một loạt khoản tín dụng thuế bảo hiểm y tế sắp hết hạn trước khi họ có thể đồng ý với bất kỳ thỏa thuận nào. Đảng Cộng hòa lại nói rằng những cuộc đàm phán đó nên chờ đến sau khi biện pháp cấp ngân sách được thông qua.
Trang web của Bộ Nhà ở và Phát triển Đô thị Mỹ trước thời điểm chính phủ đóng cửa đã hiển thị một thông báo cảnh báo rằng "phe cánh tả cực đoan sẽ đóng cửa chính phủ và gây ra nỗi đau lớn cho người dân Mỹ trừ khi họ đạt được yêu sách trị giá 1,5 nghìn tỷ USD của mình".
Trang web của Cơ quan Quản lý Doanh nghiệp Nhỏ đặt thông điệp trong một biểu ngữ màu đỏ chiếm toàn bộ màn hình điện thoại. Thông báo cho biết hành động từ các thượng nghị sĩ Dân chủ đã ngăn cản họ "thực hiện nhiệm vụ phục vụ 36 triệu doanh nghiệp nhỏ tại Mỹ".
Các trang web khác, trong đó có Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm, thông báo với khách truy cập rằng một số hoạt động quan trọng vẫn sẽ được duy trì "trong đợt đóng cửa chính phủ do đảng Dân chủ dẫn đầu".
Giới chuyên gia nhận định chiến lược truyền thông từ khắp các cơ quan liên bang phản ánh việc toàn bộ chính quyền Tổng thống Trump đồng lòng nhắm vào các đối thủ chính trị như thế nào.
Khách tham quan chụp ảnh trước bảng thông báo Thư viện Quốc hội Mỹ đóng cửa ngày 1/10. Ảnh: AP
"Rủi ro lớn ở đây là nó có thể làm người dân mất dần niềm tin, cho rằng chính phủ không thể giữ được lập trường công bằng", Don Kettl, giáo sư danh dự, cựu trưởng khoa tại Trường Chính sách Công, Đại học Maryland, nhận xét.
Tuy nhiên, lịch sử các đợt đóng cửa chính phủ trong 30 năm qua cho thấy dù thường kịch tính, chúng hiếm khi có tác động chính trị lâu dài.
Năm 2013, tổng thống Obama đã đẩy lùi được nỗ lực từ các lãnh đạo Cộng hòa nhằm loại bỏ đạo luật chăm sóc sức khỏe chủ chốt của ông trong các cuộc đàm phán mở cửa lại chính phủ. Nhưng trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2014, đảng Cộng hòa đã giành lại Thượng viện và giữ vững Hạ viện, trong khi ông Trump sau đó giành chiến thắng tại Nhà Trắng vào năm 2016.
Trong khi các chính trị gia đảng Dân chủ và Cộng hòa đều khẳng định mình chiếm ưu thế hơn đối thủ, giới chiến lược gia và nhà phân tích cho rằng vẫn còn quá sớm để đưa ra nhận định.
"Tôi từng nghĩ tuần trước đảng Cộng hòa chiếm ưu thế, nhưng giờ tôi không còn chắc chắn nữa", Karlyn Bowman, chuyên gia cấp cao tại viện nghiên cứu trung hữu American Enterprise Institute, cho hay. "Tôi nghĩ đảng Dân chủ đã truyền tải thông điệp khá tốt tới người ủng hộ".
Vũ Hoàng (Theo FT, AFP, Reuters)