Kết quả bước đầu của dự án Ngân hàng gene (ADN) chưa xác định được thông tin và thân nhân liệt sĩ được Bộ Công an công bố chiều 25/7. Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự sự kiện.
Thủ tướng Phạm Minh Chính trao thông báo kết quả giám định ADN hài cốt liệt sĩ cho đại diện gia đình liệt sĩ. Ảnh: Bộ Công an
Dự án Ngân hàng gene được Thủ tướng bấm nút kích hoạt từ tháng 7/2024. Dự án được Chính phủ giao Bộ Công an quản lý với mục tiêu xây dựng cơ sở dữ liệu ADN quy mô lớn, lưu trữ tập trung thông tin gene của hài cốt liệt sĩ và thân nhân, phục vụ việc đối sánh và xác định danh tính. Việt Nam có hơn một triệu liệt sĩ, nhưng khoảng 500.000 người vẫn chưa xác định được danh tính. Nhiều gia đình chờ đợi 50 năm để tìm được phần mộ thân nhân.
GS Vũ Hà Văn, Giám đốc Khoa học của Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn, cho biết từ Dự án 1.000 hệ gene người Việt, Công ty GeneStory được hình thành vừa sở hữu công nghệ, một ngân hàng gene lớn nên được chọn làm đối tác tham gia Dự án tìm kiếm thông tin liệt sĩ. GeneStory quy tụ đội ngũ hơn 40 chuyên gia hàng đầu gồm các tiến sĩ, thạc sĩ trong lĩnh vực khoa học dữ liệu, học máy, di truyền và tin y sinh. Nhờ đó, đơn vị đã làm chủ toàn bộ quy trình giải mã gene từ thu mẫu, phân tích đến diễn giải dữ liệu với độ chính xác giải trình tự gene lên đến hơn 99%.
Theo GS Văn, trong dự án này việc giải mã gene được ứng dụng theo dòng mẹ là chủ yếu. Vì vậy việc thu mẫu được ưu tiên thực hiện trên các đối tượng là mẹ đẻ, bà ngoại, anh chị em cùng mẹ; anh, em, con của chị gái, em gái mẹ đẻ liệt sĩ; con của chị gái, em gái liệt sĩ.
TS Dương Ngọc Cường, Tổng giám đốc GeneStory, cho biết, để xác định danh tính liệt sĩ, trước tiên các kỹ thuật viên đã đến từng gia đình thu thập mẫu. Tháng 7/2024 GeneStory thu thập những mẫu gene đầu tiên.
Kết quả sau gần một năm, đã có hơn 51.000 mẫu được thu thập từ 63 (tỉnh thành cũ). Hà Nam (cũ), Thanh Hóa là địa phương đã thu đầy đủ mẫu của mẹ và thân nhân trên địa bàn. Các mẫu ADN được đưa về phòng xét nghiệm của geneeStory, sau đó phân tích, giải mã gene từ hài cốt các liệt sĩ đã quy tập.
Sau khi phân tích và đối sánh ADN đã xác định danh tính 16 liệt sĩ. Dự án tiếp tục giúp hàng trăm nghìn gia đình tìm lại tên người thân, tri ân Mẹ Việt Nam Anh hùng, giảm thiểu thời gian chờ và mất mẫu di truyền khi ADN của liệt sĩ bị phân hủy.
Các kỹ thuật viên phân tích mẫu ADN trong phòng thí nghiệm. Ảnh: T.Chiêu
GS Vũ Hà Văn cho biết ứng dụng công nghệ giải mã gene trong lâm sàng không chỉ dừng lại ở việc tìm kiếm thân nhân. Công nghệ này cho phép tìm hiểu về sức khỏe thể chất, hướng đến việc tiên lượng nguy cơ mắc bệnh do di truyền, bệnh ung thư... của mỗi cá thể dựa vào kiểu gene, thậm chí xây được biểu đồ đánh giá tiến triển từ nguy cơ mắc bệnh thấp đến cao theo độ tuổi. Dựa vào những đánh giá nguy cơ này, mỗi cá nhân sẽ chủ động hơn trong việc thăm khám sức khỏe định kỳ, điều chỉnh chế độ dinh dưỡng để hạn chế rủi ro mắc bệnh.
Trần Chiêu