Giữa văn phòng một công ty công nghệ tại Cầu Giấy, Hà Nội, tấm bảng kế hoạch treo kín những mảnh giấy nhiều màu: mỗi tờ là một ý tưởng cho dự án AI, từ chatbot chăm sóc khách hàng đến nền tảng phân tích dữ liệu tự động. Nhưng giữa những dòng chữ đầy hào hứng ấy, có những tờ bị gạch chéo, bên dưới chú thích gọn lỏn: "Tạm hoãn - thiếu nhân sự".
Kể từ khi cơn sóng AI trỗi dậy cuối năm 2022, công ty này cũng đón đầu trào lưu, đặt mục tiêu "AI hóa" toàn bộ sản phẩm và phát triển công cụ cho người dùng cuối. Nhưng khi ý tưởng mới nảy ra mỗi ngày, nguồn nhân lực lại trở thành yếu tố kéo họ trở về với thực tại. "Có nhiều dự án, tính năng buộc phải dừng vì không có đủ người triển khai AI", giám đốc kỹ thuật của công ty thừa nhận.
Bức tranh nhân lực AI ở Việt Nam có nhiều khởi sắc, nhưng vẫn luôn trong tình trạng thiếu cả về chất và lượng. Trong báo cáo thường niên về trí tuệ nhân tạo 2025 do Viện Công nghệ Thông tin - Đại học Quốc gia Hà Nội thực hiện tháng từ tháng 7 đến tháng 10/2025, ba nhóm khảo sát gồm doanh nghiệp cung cấp AI, cơ sở đào tạo và đơn vị ứng dụng đều coi "yếu tố con người" là thách thức lớn nhất cho sự phát triển trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam.
Trong số 500 đơn vị được khảo sát, 45% doanh nghiệp cung cấp AI cho biết thiếu nhân lực chất lượng cao là rào cản lớn nhất, gần gấp đôi so với con số 23% doanh nghiệp gặp khó về hạ tầng tính toán và dữ liệu.
"Thiếu người giỏi khiến thị trường việc làm AI rơi vào tình trạng nghịch lý: công nghệ đi trước, con người theo sau", lãnh đạo một đơn vị nghiên cứu AI nói.
"Có nhiều ý tưởng chúng tôi muốn làm, nhưng phải sắp xếp thứ tự ưu tiên vì thiếu người", Bùi Thanh Minh, Phó tổng Giám đốc Misa, nói. Là một trong những doanh nghiệp tiên phong ứng dụng AI, đồng thời nhận nhiệm vụ xây dựng mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) cho AI "Make in Vietnam", ông Minh cho biết công ty đặt ra nhiều mục tiêu lớn trong đó có việc chuyển toàn bộ hơn 50 sản phẩm hiện có sang mô hình "AI First", hướng tới đưa AI vào mọi ứng dụng, đồng thời phát triển thêm các nền tảng dịch vụ AI (AI as a Service).
Tham vọng lớn, cơ hội rõ, nhưng con người là nút thắt, dù đội ngũ làm sản phẩm có hơn 1.000 người. Theo ông Minh, thiếu những người chuyên về AI đang là vấn đề chung của các công ty tại Việt Nam và trên thế giới. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tốc độ phát triển, mà còn buộc doanh nghiệp thay đổi chiến lược.
Theo thống kê từ nền tảng tuyển dụng CareerViet, nhu cầu tìm kiếm kỹ sư AI với các vị trí như Học máy, Xử lý ngôn ngữ tự nhiên, Thị giác máy tính... trong năm 2025 đã tăng gấp đôi so với cùng kỳ 2024 và gần 2,5 lần so với 2023. Trong đó, nhu cầu tuyển dụng vị trí cấp quản lý ghi nhận mức tăng 5-6 lần. "Điều này phản ánh doanh nghiệp đang không chỉ tìm kiếm người thực thi, mà còn cần đội ngũ dẫn dắt, có khả năng xây dựng chiến lược và triển khai các dự án AI quy mô lớn", các nhà phân tích của nền tảng đánh giá.
Trong bối cảnh nhu cầu phát triển ứng dụng AI tăng mạnh, khoảng trống về nguồn nhân lực cũng bộc lộ. Tại nhiều doanh nghiệp, sự thiếu hụt người làm AI diễn ra ở mọi khâu, từ nghiên cứu, phát triển đến vận hành sản phẩm, từ quy mô doanh nghiệp lớn tới startup.
TS Nguyễn Thọ Chương, CTO của AI Hay, cho biết với đặc thù của doanh nghiệp khởi nghiệp, họ cần nhân sự "full-stack" (có khả năng xử lý toàn bộ các tầng của một phần mềm, ứng dụng) khi phát triển tính năng AI. Tuy nhiên việc này không đơn giản vì cần "xây dựng được tư duy sản phẩm cho kỹ sư AI, làm sao để công nghệ phục vụ người dùng tốt nhất trong giới hạn tài nguyên sẵn có, đồng thời phải tìm được người thật sự hiểu sâu về các mô hình AI, có khả năng mở rộng và tối ưu khi sản phẩm phục vụ lượng người dùng lớn".
Theo ông, trên thị trường có nhiều kỹ sư có thể làm tốt phần trình diễn hay thử nghiệm cho một tính năng AI, nhưng việc phát triển một sản phẩm thực sự vận hành ổn định ở quy mô hàng triệu người dùng lại là thách thức hoàn toàn khác. Startup này duy trì được tiến độ các dự án nhờ bổ sung nhân sự giàu kinh nghiệm kèm cặp, đào tạo kỹ sư trẻ ngay trong quá trình làm việc.
Thống kê của CareerViet cho thấy, nhu cầu nhân sự AI không chỉ giới hạn trong ngành công nghệ, mà đã lan sang các ngành khác như ngân hàng, tài chính, thương mại điện tử, sản xuất, giáo dục... khiến sự cạnh tranh ngày càng tăng. Các nhà tuyển dụng sẵn sàng chi trả lương cao cho nhóm kỹ sư AI, với mức dao động rộng tùy thuộc cấp bậc và kinh nghiệm, trong đó, lương trung bình 11-20 triệu đồng cho sinh viên mới ra trường, 16-37 triệu đồng cho nhân viên cơ bản, 25-38 triệu đồng cho trưởng nhóm và có thể lên 40-60 triệu đồng cho cấp quản lý. Trong năm 2025, mỗi tin tuyển dụng kỹ sư AI trên nền tảng thu hút trung bình 600-1.000 lượt xem.
"Đây là minh chứng cho thấy mức độ hấp dẫn và cạnh tranh cao của các vai trò này", đại diện CareerViet đánh giá.
Từ góc nhìn doanh nghiệp, theo ông Bùi Thanh Minh, người làm AI tại Việt Nam "đang rất thiếu cả về số lượng và năng lực" so với nhu cầu và sự phát triển của lĩnh vực AI, đặc biệt sau khi ChatGPT ra đời đánh dấu bước nhảy vọt của AI tạo sinh.
Từ nhiều năm, Việt Nam đã xây dựng được đội ngũ kỹ sư công nghệ thông tin mạnh mẽ với số lượng hàng trăm nghìn. Tuy nhiên, nhóm chuyên về AI chỉ chiếm số ít. Theo các chuyên gia, nhân sự AI và IT nói chung đều cần có nền tảng kỹ thuật và tư duy logic giống nhau, nhưng mảng AI cần thêm kiến thức về toán học, dữ liệu và học máy để xây dựng hệ thống có thể "học" và "dự đoán". "Nói cách khác, nhân sự AI là phiên bản chuyên sâu hơn của nhân sự IT, kết hợp kỹ năng kỹ thuật với tư duy nghiên cứu và phân tích dữ liệu", lãnh đạo một đơn vị nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo lý giải.
Phân tích về sự thiếu hụt, TS Lê Quang Minh, Phó viện trưởng Công nghệ thông tin - Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, theo kết quả khảo sát của Viện, các cơ sở đào tạo tại Việt Nam gặp nhiều khó khăn, trong đó lớn nhất là thiếu nền tảng toán học và lập trình, không đủ bộ dữ liệu chất lượng cao để thực nghiệm và gặp khó khi tiếp cận tài liệu nghiên cứu cập nhật chuyên sâu. Ngoài ra, việc đào tạo và thực tế tại doanh nghiệp "chưa gắn kết với nhau", dẫn đến tình trạng sinh viên chủ yếu thực hành trên dự án giả lập thay vì tham gia thực tế, từ đó ứng dụng hạn chế khi ra trường. Điều này cũng dẫn tới các ý tưởng, khả năng xây dựng sản phẩm AI của nhân sự trẻ tại Việt Nam thường học theo nước ngoài, dẫn đến có độ trễ 3-5 năm, tương đương một khoá đào tạo sinh viên chính quy.
Để tập trung cho AI, tại một số trường, chương trình đào tạo đã được điều chỉnh theo hướng tăng cường kiến thức nền tảng, tăng số tín chỉ môn toán cao cấp, nhằm đảm bảo sinh viên có đủ năng lực toán học để phát triển và hiểu sâu mô hình AI.
Từ phía doanh nghiệp, sự thiếu hụt cũng khiến họ buộc phải thích ứng theo cách riêng, như tuyển người có nền tảng tốt rồi đào tạo thêm, hoặc chuyển kỹ sư phần mềm giỏi sang hướng AI, dù quá trình này kéo dài hàng tháng và chi phí cao.
Ông Bùi Thanh Minh cho biết doanh nghiệp hiện triển khai chương trình đào tạo lại kỹ sư CNTT truyền thống để làm AI, hợp tác cùng các chuyên gia người Việt đang làm tại các tập đoàn công nghệ lớn như Adobe, AWS hay Google, nhằm giải quyết bài toán kỹ thuật phức tạp.
Một số tập đoàn công nghệ khác cũng đi theo hướng tương tự khi kết hợp giữa đào tạo nội bộ và hợp tác với trường đại học. Các kỹ sư trẻ được tham gia vào dự án thật trong môi trường nghiên cứu ứng dụng, giúp rút ngắn khoảng cách giữa học tập và sản xuất.
Theo Tổng giám đốc CareerViet Bùi Ngọc Quốc Hưng, xu hướng tuyển dụng kỹ sư AI tại Việt Nam thời gian tới sẽ tiếp tục tăng trưởng, nhưng "tập trung vào chất lượng hơn số lượng đơn thuần". Hai xu hướng chính được đơn vị dự báo là nhu cầu dịch chuyển về AI ứng dụng, khiến doanh nghiệp sẽ ưu tiên tìm kiếm những kỹ sư có kinh nghiệm triển khai mô hình AI trực tiếp giải quyết bài toán kinh doanh cụ thể thay vì các vị trí mới bắt đầu tìm hiểu nghiên cứu. Thứ hai, AI ứng dụng trong công việc đang trở thành tiêu chí khi tuyển dụng trong bất kỳ ngành nghề nào, kể cả lĩnh vực truyền thống như ngân hàng, bán lẻ, y tế và sản xuất. "Đây là cơ hội lớn cho tất cả ứng viên đang quan tâm gia nhập thị trường năng động này", ông Hưng nói.
Về vấn đề đào tạo, Phó giám đốc Viện Công nghệ thông tin Lê Quang Minh khuyến nghị Nhà nước cần chính sách đồng bộ để thúc đẩy nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI tại Việt Nam, bao gồm xây dựng các chương trình nghiên cứu chung, thành lập quỹ hỗ trợ nghiên cứu, tổ chức hội thảo trao đổi chuyên môn. Ngoài ra, các đơn vị cần có chính sách phát triển, chia sẻ, khai thác kho dữ liệu quốc gia/ngành/địa phương để tổ chức, doanh nghiệp có thể phát triển sản phẩm AI đặc thù của Việt Nam.
"Cần ưu tiên đến chất lượng đào tạo nguồn nhân lực AI: cả nhân lực phát triển và nhân lực ứng dụng AI trong công việc", ông Minh nhấn mạnh.
Báo cáo Nền kinh tế AI Việt Nam do NIC và Jica thực hiện được công bố hồi tháng 4 đánh giá đội ngũ nhân tài trong lĩnh vực AI tại Việt Nam đang tăng mạnh nhờ chú trọng vào giáo dục CNTT. Tính đến 2023, 165 trường đại học đã triển khai chương trình đào tạo các ngành CNTT với số lượng sinh viên tốt nghiệp tăng 4% mỗi năm. Trong tương lai, nguồn nhân lực ngành CNTT của Việt Nam dự kiến tăng 9% từ năm 2022 đến 2026, lên 530.000 người.
Báo cáo nhận định đội ngũ nhân lực trong nước vẫn thiếu kỹ năng thực tế, đặc biệt về các công cụ và framework AI, do sự hợp tác với doanh nghiệp trong ngành và số lượng chương trình đào tạo chuyên sâu về AI còn hạn chế, tuy nhiên có ưu thế ở nền tảng kiến thức về toán. "Với nền tảng kiến thức AI tổng hợp và toán học vững chắc, sinh viên Việt Nam có lợi thế cạnh tranh trong lĩnh vực này", báo cáo nêu.
Lưu Quý
