Đầu cơ là một hành vi thương mại và không phải mọi trường hợp đều bị coi là vi phạm và bị pháp luật xử lý. Hành vi đầu cơ chỉ bị xử lý trong một số trường hợp luật định. Cụ thể:
Theo Điều 196 Bộ luật Hình sự và Điều 31 Nghị định số 98/2020/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung), người nào lợi dụng tình hình khan hiếm hoặc tạo ra sự khan hiếm giả tạo trong tình hình thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế mua vét hàng hóa thuộc danh mục mặt hàng bình ổn giá hoặc thuộc danh mục hàng hóa được Nhà nước định giá nhằm bán lại để thu lợi bất chính thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc xử phạt vi phạm hành chính theo quy định.
Danh mục mặt hàng bình ổn giá được quy định tại Phụ lục I Luật giá bao gồm: xăng, dầu thành phẩm; khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG), sữa dành cho trẻ em dưới 06 tuổi; thóc tẻ, gạo tẻ; phân đạm; phân DAP; phân NPK, thức ăn chăn nuôi, thức ăn thủy sản...
Danh mục hàng hóa được Nhà nước định giá được quy định tại Phụ lục II Luật giá bao gồm 42 hàng hóa, dịch vụ như: điện; nước sạch; dịch vụ kết nối viễn thông, hàng dự trữ quốc gia thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh, sách giáo khoa...
Đối chiếu hai danh mục nói trên thì đất đai (quyền sử dụng đất) không thuộc bất kỳ danh mục nào. Việc mua đi bán lại đất đai nhiều lần không bị coi là vi phạm pháp luật.
Khái niệm đầu cơ đất đai (mua gom đất rồi chờ tăng giá thì bán trong một thời gian ngắn hoặc mua đi bán lại nhiều lần trong một thời gian ngắn) có thể đúng về bản chất thương mại nhưng trên phương diện pháp luật thì không thể coi đó là hành vi đầu cơ đất đai và phải bị xử lý.
Về quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà, pháp luật không giới hạn người dân chỉ được sử dụng bao nhiêu thửa đất, sở hữu bao nhiêu căn nhà. Việc người dân đã đứng tên nhiều nhà đất mà tiếp tục mua nhà đất thì cũng không ảnh hưởng tới thời hạn giải quyết thủ tục hành chính của cơ quan đăng ký đất đai.
Tuy nhiên, khi chuyển nhượng hay nhận chuyển nhượng thì người dân cần tuân thủ các quy định của pháp luật về thuế để tránh bị xử lý theo quy định của pháp luật.
Luật sư Vũ Tiến Vinh
Công ty Luật Bảo An, Hà Nội