Cát, tuyết và đôi hài vạn dặm

Vậy là mùa xuân tới được hai ngày rồi, hôm nay trời lại chuyển mưa và trên núi Grand Colombier tuyết lại phủ trắng đỉnh. Người Pháp nói “Tháng 4 ra đường đừng quên mang áo len” là vậy vì đầu mùa xuân, đất trời phải đỏng đảnh làm giá một tý. Như bao nhiêu người mới tới Âu châu, con mê tuyết đến mặc cho bạn bè dọa rằng tuyết tan thì lạnh và dơ lắm. Nhưng có lẽ chỉ người gốc Việt mình ngại thế thôi chứ Tây thì họ lo lắm khi mà tuyết rơi ít như năm nay, bởi điều đó báo hiệu một năm thời tiết tồi tệ sắp đến.

Hôm con qua đây, tuyết đầu mùa rơi phủ kín làng. Con ra đường mà thấy mọi thứ lạ lẫm quá, không nhìn ra được những khu vườn mà trước đó vài hôm con mới đi dạo. Tuyết phủ trắng xóa hết mọi thứ. Điều đầu tiên con liên tưởng tới là những đồi cát trắng mênh mông ở quê mình.

Ba nhớ không, cái thời mà người ta chưa quy hoạch, trưng thu đất, chưa làm cái trung tâm sát hạch lái xe đó thì nhà mình còn cả mớ đất sằm. Nào là sằm Huỳnh, sằm Tỏi hay sằm Phần Trăm, sằm Bàu Dưới. Hồi đó, ba kéo xe phân bò phía trước, con đẩy phía sau, cha con mình băng qua nào là cát trắng để tới những vùng đất ẩm mà trồng khoai, tỉa đậu.

Gác cần xe bò trên bờ sằm, ba bứt nhành dương liễu lớn tuốt sạch lá cho con đi lật dây khoai. Khoai vừa đổ dây xuống lưng chừng mé là mình phải vô khoai rồi. Con đi trước lật dây, ba đi sau bắt mép, rồi con quay lại bưng thúng phân rải lên mép hàng khoai, ba đi sau lấp đất. Nửa buổi, má đem cho ba con mình tô mì gói, bữa thì tô cháo lòng, khi thì bịch chè má mua trong chợ. Ba con mình phủi tay, ngồi trên bờ cát mà ăn. Cũng có năm trời không hạn, đất còn im lâu, ba làm lúa cạn dưới đất sằm. Lúa gieo xong phải có người đuổi chim, không thì lúa chưa lên mạ đã bị chim ăn hết. Con cột mấy cái dây dài, đeo theo mấy lon sữa bò, kéo từ mép bờ bên ni qua bờ bên kia, thấy chim sẻ sà xuống ăn là khua cho nó sợ. Nửa buổi, gió Nam thổi mát quá, con nằm dưới mép bờ cát mát rượi mà ngủ quên tới gần trưa.

Tuyết cũng vậy, tuyết mềm lắm ba. Nếu cát trắng và mịn như đường cát thì tuyết trắng và xốp như nước đá bào. Có đêm con làm việc khuya, bất chợt thằng bạn con kêu ra ban công ngắm tuyết. Bông tuyết nhỏ nhưng rơi đều làm mặt đất dày lên rồi trắng xóa. Tuyết là của trời ban xuống, cát là của đất dâng lên.

Hôm con đi ngắm tuyết cuối mùa, xuân chưa kịp sang nên cây cối trơ trụi hết, ngoại trừ mấy hàng thông xanh. Mấy bụi cây dại trơ gai những chỗ tuyết vừa tan thì cỏ bị úng chưa kịp xanh lại. Cái cảnh đó không khác gì những trảng cát quê mình ba nghe. Trảng quê mình chỉ có gai lưỡi long là mọc được hoặc cây chổi cỏ lá kim bé tý, mùi thơm như khuynh diệp, mấy bụi cỏ may bị hàng trăm lượt bò gặm trơ gốc xám xịt thì mới trụ nổi.

Con nhớ những ngày đám giỗ, con theo ba xuống trảng về nhà thờ, ba chỉ con coi cả một khoảnh đất sằm lớn. Ba nói ông cố từng gánh đất để khai hoang cái sằm này. Cát cao như cái bờ đây mà gánh hoài sẽ sâu như cái sằm kia, chỗ mấy luống đậu. Ông cố là người ham làm, ông làm hoài như vậy đó. Rồi tới lúc có tiền, ông lại mướn thêm người làm. 

Cát nóng lắm, càng nắng càng nóng nên chân ai cũng chai đi hoặc nứt nẻ. Ba chỉ cho con kinh nghiệm đi trên cát là cắm mũi bàn chân xuống đất vì cát bên dưới ít nóng hơn bên trên. Ba đi trước, con cũng cắm mũi bàn chân nhỏ theo dấu chân to ba để lại phía trước. Vậy mà cát vẫn nóng lắm, nóng tới mức làm mềm nhũn chiếc dép nhựa của con. Về tới nhà, má thường an ủi bằng một câu thương xót “Chu cha, hắn lội nắng về đỏ lơ đỏ lửng rứa kìa”...

Tuyết cũng thế ba à, lội tuyết về là hai má đỏ ửng vì lạnh. Đi trên tuyết thì không phải cắm bàn chân xuống nữa, nhưng con vẫn bước theo dấu chân của mẹ chồng đi trước cho đỡ lún. Khi bước những bước đi đó, con lại nhớ tới dấu chân ba, nhớ cát nóng bỏng và đôi dép nhựa mềm. Nay con lội tuyết thì có sẵn loại giày riêng, bên trong lót lông cho ấm, bên ngoài dệt bằng vải nylon chống thấm chứ không phải bằng đôi dép nhựa đứt quai mà má lấy que sắt hàn đi, rồi hàn lại dăm bảy lần.

Đến bây giờ, dáng đi của con vẫn vậy, vẫn có xu hướng cắm mũi bàn chân chúi xuống, cái đầu đưa về phía trước, bước chân bao giờ cũng gấp và nhanh như thể vẫn còn đi trên cát nóng. Bạn trai cũ của con nói con phải đi khoan thai, chậm rãi, ngước mặt lên kiêu kỳ như gái đô thị. Con cũng có tập nhưng mà được dăm mười mét thì lại đi như cũ. Rồi từ đó, con không bao giờ đổi dáng đi nữa, thay vào đó, con đổi bạn trai. Với cái dáng đi đó, con đã đi từ miền đất cát tới miền tuyết trắng này. Có lúc con thấy thời gian như chưa từng trôi, con vẫn là đứa con nhỏ của ba, chỉ là con mang phải đôi hài vạn dặm mà thôi.

Phan Thị Lan Phương

• VnExpress tổ chức thi viết về cuộc sống người Việt ở nước ngoài