From: Thai Dinh Hau
To: webmaster@vnexpress.net
Sent: Monday, August 26, 2002 4:50 AM
Subject: Xin gop vai Y Kien ve bai "Tang Thu Nghin Nam Tuoi Dang Mat dan"
Kính thưa quý vị trong Ban biên tập của VnExpress.net
Tôi tên là Thai Dinh Hau. Tôi hôm nay có đọc một bài viết về nguy cơ mất đi di tích lịch sử quý báu của đất nước như những di tích văn hoá của người Chăm tại Ninh Thuận (Phan Rang). Những di tích này khi mất đi sẽ là sự mất mát về văn hoá của dân tộc ta.
Người Chăm đã có một nền văn hoá và văn minh rực rỡ trên quê hương của chúng ta. Chúng ta cần bảo vệ những tài liệu lịch sử huy hoàng của họ vì nó gắn với đời sống của dân tộc. Tôi rất đau buồn khi thấy những di tích lịch sử của người Chăm bị tàn phá, những di tích vô cùng đẹp đẽ của một nền văn hóa bị mai một.
Khi xưa còn sống tại Nha Trang, thỉnh thoảng tôi có được đi qua các Tháp Chàm và vô cùng cảm phục kỹ thuật và nghệ thuật của người Chăm tạo dựng. Những đền thờ và tháp vô cùng đẹp đẽ nay bị bỏ hoang phế, bị phá huỷ bởi những nhóm người vô trách nhiệm của thời Pháp thuộc...
Tôi xin có vài ý kiến để bảo vệ những di sản mà những người dân Việt Nam ta còn gìn giữ được. Đây là vài ý kiến nhỏ của tôi, mong sao có thể tìm cách bảo vệ được những tài liệu văn hoá của dân tộc Chăm:
1. Chúng ta có thể sử dụng Digital Cameras để chụp hình tất cả những di tích lịch sử của người Chăm để rồi giữ vào CDs (burn into CDs).
Lý do tại sao có ý kiến này vì các chuyên viên Việt Nam đã dùng cameras (máy chụp hình cổ điển cần phải rửa phim, tốn kém với số lượng về hình ảnh). Tôi thấy bên Canada một máy Digital camera lúc này đã tương đối rẻ (vào khoảng từ 300 Cnd$ trở lên), và có thể chụp hàng triệu tấm hình mà chẳng tốn tiền để rửa phim. Chụp hình xong là có thể "stored" hay "copied" vào CDR (CDRead Write). Vì CDR rất rẻ và là một môi trường tốt để cất giữ lâu dài các tài liệu, cho nên chúng ta có thể tận dụng điều này để chụp hình và cất giữ tất cả các tài liệu về văn hoá của người Chăm một cách dễ dàng, trước khi những tác phẩm này bị hư hỏng.
2. Các tác phẩm nghệ thuật và văn hoá của người Chăm ghi trên những vật liệu dễ bị hư hỏng có thể dùng hoá chất mà bên Canada, US dùng để tẩm vào các pressurized wood (là một chất hoá học màu xanh khi tẩm vào gỗ thì sẽ không bị mục. Chất này có lẽ Việt Nam cấm dùng nhưng bên Bắc Mỹ vẫn còn dùng cho các vật liệu gỗ để chịu đựng được thời tiết và chống mọt vài năm)
3. Các tác phẩm văn hoá nghệ thuật của người Chăm cần được Chính phủ thu gom lại và cất giữ nơi có độ ẩm thấp, và tránh được chuột, mối, côn trùng phá huỷ. Sau đó cần được bảo vệ bằng hoá chất chống hư hại như đã đề cập ở mục 2.
Ước mong quý vị đăng tải ý kiến của tôi và gửi đến Chính phủ Việt Nam và các chuyên viên. Họ có thể áp dụng những ý kiến này để bảo vệ những di sản văn hoá của người Chăm, hầu giúp đỡ các nhà học tương lai của Việt Nam có cơ hội tìm tòi nghiên cứu nền văn hoá đã mất của người Chăm.
Xin chân thành cảm ơn toà soạn VnExpress.net đã lưu tâm đến vài ý kiến của tôi.
Kính thư
Thai Dinh Hau, Toronto, Canada. 26/8/02
Email: tomhdthai@hotmail.com