Nhớ lại bài giảng trực tuyến đầu tiên của mình 13 năm trước, thầy Lê Bá Trần Phương, giáo viên luyện thi Toán tại Hà Nội chia sẻ, giảng bài trước máy ghi hình khó hơn nhiều trước lớp học thực tế, bởi thầy đã quen ánh mắt học trò, lắng nghe học sinh và trao đổi trực tiếp với các em.
"Những ngày đầu, tôi giảng bài mà không biết nhìn vào đâu, bối rối và luôn lo lắng về sự chỉn chu cho hình ảnh. Nhiều học sinh nói, thầy cứ nhìn đi đâu, không nhìn màn hình. Xem lại thấy đúng là cả video, tôi cứ chăm chăm nhìn xuống giáo án lại nhìn lên bảng", thầy Phương nói.
Sau nhiều năm kiên trì và tích cực đổi mới phương pháp dạy, giao tiếp tốt trước ống kính, hiện thầy Phương là một trong giáo viên luyện thi Toán nổi tiếng ở Hà Nội, với nhiều bài giảng trực tuyến được học sinh tìm học, truyền tay nhau.
Thầy Lê Bá Trần Phương, giáo viên luyện thi Toán tại Hà Nội.
Tầm quan trọng của yếu tố tương tác
Ngoài khả năng giao tiếp với ống kính, thầy Phương cho rằng, dạy trực tuyến còn đòi hỏi giáo viên thường xuyên tương tác với học trò trên môi trường Internet. Giáo viên trực tuyến phải bỏ công sức nhiều hơn để hỗ trợ học sinh từ xa, thậm chí dành thời gian giải đáp thắc mắc và phản hồi của học sinh bất kể ngày đêm.
Chục năm về trước, việc tương tác giữa học sinh và giáo viên chủ yếu diễn ra qua các diễn đàn. Mạng xã hội ra đời, việc tương tác dễ dàng và thuận tiện hơn, nhưng cũng trở thành "công việc không lương" với khối lượng khổng lồ cho giáo viên. Mỗi ngày thầy cô giải đáp hàng trăm thắc mắc của cả phụ huynh lẫn học sinh qua tin nhắn, livestream trên nhiều kênh như Facebook, Zalo, Ask me...
Thầy Nguyễn Thanh Tùng, giáo viên Toán tại Hệ thống Giáo dục Học Mãi chia sẻ: "Giáo viên trực tuyến như chúng tôi trở nên đa năng, không chỉ là người giải đáp kiến thức, mà còn đóng vai trò tư vấn chọn trường, chọn nghề, tư vấn tâm lý cho học sinh".
Ngoài ra, giáo viên còn liên tục tương tác với học trò trên nền tảng hay hệ sinh thái phát hành video bài giảng đó. Việc tương tác này nhằm hỗ trợ học sinh tiếp thu tốt nhất nội dung học, giáo viên cũng nhận phản hồi để cải tiến bài giảng phù hợp nhu cầu học tập của các em. Bởi vậy, số lượng giáo viên có thể tham gia giảng dạy chất lượng trên môi trường trực tuyến, theo thầy Tùng, là "hiếm có, khó tìm".
Để có bài học chất lượng từ 30 - 45 phút trên hình, khối lượng thực tế có thể bằng hai, ba tiết học trên lớp.
Ekip hùng hậu phía sau
Năm 2007, giáo dục trực tuyến bắt đầu xuất hiện tại Việt Nam, nhiều đơn vị hoạt động chuyên về giáo dục trực tuyến ra đời, trong đó có Hệ thống Giáo dục Học Mãi.
Bà Nguyễn Thị Quỳnh Mai, chuyên gia Đào tạo tại Học Mãi chia sẻ: "Nhận ra sự tương tác là cốt lõi của dạy học trực tuyến, chúng tôi đã cùng các giáo viên định hướng lại việc biên soạn bài giảng, chăm chút từ cách thể hiện, nhấn nhá câu từ khi giảng bài, cho tới trang phục trong từng video".
Cũng theo bà Mai, để có chương trình dạy trực tuyến toàn diện, đáp ứng khả năng tương tác như trên lớp, cần có sự tham gia của ekip hàng trăm người.
Khi hợp tác với giáo viên, ekip sẽ sắp xếp để giáo viên có buổi thiết kế và thử nghiệm giảng trực tuyến. Tại buổi giảng thử, giáo viên sẽ được đánh giá và tư vấn kỹ về mặt chuyên môn, phong cách giảng dạy, hình ảnh khi lên hình, khả năng thể hiện trước ống kính...
Để có bài học chất lượng từ 30 - 45 phút trên hình, khối lượng thực tế có thể bằng hai, ba tiết học trên lớp. Mỗi giáo viên dạy trực tuyến đều cần đối mặt với áp lực giảng dạy không nhìn giáo án mà vẫn bảo đảm kiến thức đủ và chọn lọc, có sự cân nhắc kỹ từng nội dung sau đó mới thực hiện bài giảng.Công đoạn cần nhiều thời gian và nguồn lực nhất là việc xây dựng khung chương trình phù hợp thói quen học tập thực tế của học sinh. Việc này đòi hỏi hàng chục chuyên gia và nhiều giáo viên cùng biên soạn, đảm bảo nội dung bám sát chương trình giáo dục hiện hành đồng thời phù hợp với thời lượng và lộ trình tối ưu cho học sinh. Công đoạn này đôi khi tốn đến hai, ba năm nghiên cứu để hoàn thiện.
"Giáo viên cùng ekip sản xuất hầu hết phải quay hình vào buổi tối, thậm chí xuyên đêm. Ekip sản xuất luôn đồng hành cùng thầy cô, chịu trách nhiệm và áp lực hậu kỳ để kịp tiến độ xuất bản bài giảng cho học sinh. Sau khi xuất bản, chúng tôi còn có đội ngũ chuyên gia thường trực tư vấn, trả lời thắc mắc, tổng hợp và hỗ trợ học tập cho học sinh. Đó là nỗ lực của cả tập thể", bà Mai chia sẻ.
Khi có phản hồi và yêu cầu mới, bài giảng sau khi sản xuất và phát hành vẫn được tinh chỉnh bởi chính những giáo viên và đội ngũ phát triển chương trình giáo dục tại Học Mãi. Mỗi bài giảng không dễ dàng thành công chỉ sau một lần quay mà có thể phải thực hiện nhiều lần.
Bà Mai cho biết thêm, ngày nay với nhiều công cụ hỗ trợ và nguồn tài nguyên mở trên Internet, người học dễ dàng tìm thấy nhiều nội dung giảng dạy trực tuyến hấp dẫn. Tuy nhiên, để thực hiện được một mô hình học trực tuyến hoàn chỉnh cho người học, đó là cả quy trình phức tạp, đòi hỏi tính chuyên môn và chính xác cao, trên hết là lòng yêu nghề của giáo viên và đội ngũ phía sau.
Thế Đan
Trong diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19, ngành giáo dục có thêm nhiều hình thức học tập mới, trong đó có học trực tuyến. Tuy nhiên, với hiệu quả từ cá nhân hóa, nâng cao và phát triển năng lực của người học mà học trực tuyến mang lại, hình thức học này có thể trở thành xu hướng bền vững chứ không chỉ là giải pháp tạm thời trong mùa dịch.
Được thành lập từ 2007, Học Mãi cung cấp giải pháp học tập trực tuyến toàn diện và chuyên sâu cho học sinh từ lớp 1-12 với tất cả môn học và chương trình học theo khung chương trình giáo dục phổ thông hiện hành. Hiện, nền tảng học trực tuyến Hocmai.vnđã có hơn bốn triệu thành viên tham gia học tập.