Nửa năm trước tại Phòng Bầu dục, Tổng thống Donald Trump nói với người đồng cấp Volodymyr Zelensky rằng Ukraine "không có cửa" trong cuộc chiến với Nga. Nhưng tuần này, ông Trump đã đổi giọng.
"Tôi nghĩ Ukraine, với sự hỗ trợ của Liên minh châu Âu, có thể chiến đấu và giành lại toàn bộ lãnh thổ ban đầu. Tại sao lại không chứ?", ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social sau cuộc gặp ông Zelensky bên lề Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York ngày 23/9.
Quan chức Mỹ cho biết tuyên bố của ông Trump nhằm gây sức ép với Tổng thống Nga Vladimir Putin để ngồi vào bàn đàm phán, sau khi cuộc gặp giữa hai bên tại Alaska tháng trước không tạo ra bước ngoặt nào để giải quyết xung đột Ukraine.
Trước thềm cuộc gặp ông Zelensky, Tổng thống Trump đã có nhiều ngày làm việc với quan chức Mỹ ủng hộ lập trường cứng rắn hơn với Ukraine, trong đó có đặc phái viên Keith Kellogg và tân Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Mike Waltz.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại cuộc gặp ở New York ngày 23/9. Ảnh: AP
Theo hai nguồn tin thân cận, những quan chức này đã cập nhật cho ông Trump tình hình chiến trường và nhận xét Nga gần như không đạt được tiến bộ đáng chú ý trên thực địa. Ông cũng được thông báo về một cuộc tấn công lớn của Ukraine trong thời gian tới, hoạt động sẽ cần hỗ trợ tình báo từ Mỹ.
Giới quan sát cho rằng sự thay đổi lập trường đột ngột của ông Trump một phần do nỗ lực "lấy lòng" của lãnh đạo Ukraine thời gian qua. Trong cuộc gặp ngày 23/9 ở New York, Tổng thống Zelensky cho thấy ông đã rút kinh nghiệm sâu sắc từ cuộc gặp thảm họa tại Nhà Trắng hồi tháng 2.
Không chỉ thay đổi về phong cách ăn mặc, ông Zelenky còn dành cho lãnh đạo Mỹ nhiều "lời có cánh". Ngồi cạnh ông Trump, Tổng thống Ukraine cũng liên tục cảm ơn hỗ trợ của Mỹ, ca ngợi nỗ lực chấm dứt xung đột của ông chủ Nhà Trắng, đồng thời nói về những thành công của quân đội Ukraine trên chiến trường.
Ông Zelensky cho biết Ukraine đã giành lại khoảng 363 km2 lãnh thổ từ Nga trong tháng 9, tuyên bố mà nhiều nhà phân tích quân sự xác nhận. "Đó không phải là chiến thắng lớn, nhưng nó cho thấy chúng tôi không thua. Điều này rất quan trọng", ông nói.
Kể từ đầu tháng 8, Ukraine tuyên bố đã thực hiện ít nhất 25 cuộc tập kích thành công vào các nhà máy lọc dầu trên đất Nga, giáng đòn vào ngành năng lượng của đối thủ.
Ông Zelensky sau đó nhận xét Tổng thống Trump "rõ ràng hiểu rõ tình hình và nắm rõ tất cả khía cạnh của cuộc chiến". Theo ông Zelensky, ông Trump có đủ ảnh hưởng và quyền lực để trở thành "người thay đổi cuộc chơi" đối với Ukraine trong chiến sự.
Khi phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc một ngày sau đó, ông Zelensky không bình luận về sự thay đổi của ông Trump, thay vào đó chỉ nói rằng đã có "cuộc gặp tốt đẹp" với Tổng thống Mỹ. Ông không quên cảm ơn sự ủng hộ của ông Trump và bày tỏ tin tưởng vào Mỹ.
"Chúng tôi trông cậy vào Mỹ như một điểm tựa", ông nói.
Sự thay đổi bất ngờ trong đánh giá của ông Trump về cơ hội giành lại lãnh thổ của Ukraine cũng đi kèm với cam kết tiếp tục cung cấp vũ khí cho các thành viên châu Âu của NATO, những bên sau đó có thể chuyển giao chúng cho Ukraine để chống lại Nga.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York, Mỹ ngày 24/9. Ảnh: AP
Giới quan sát cho rằng điều này cũng đánh dấu "sự hồi sinh" trong quan hệ giữa Mỹ và Ukraine, sau cuộc đấu khẩu nảy lửa của lãnh đạo hai nước tại Nhà Trắng hồi tháng 2.
Ông Zelensky sau đó nỗ lực hàn gắn quan hệ bằng cách bày tỏ sự hối tiếc trong một lá thư gửi ông Trump và nhanh chóng đồng ý với đề xuất ngừng bắn của Mỹ, ngay cả khi Nga vẫn chưa có động thái.
Cuộc gặp với ông Trump bên lề tang lễ của Giáo hoàng Francis hồi cuối tháng 4 dường như đã giúp hàn gắn rạn nứt và nâng cao vị thế của ông Zelensky. Hai lãnh đạo trò chuyện riêng trong 15 phút tại Vương cung thánh đường Thánh Peter và ông Trump mô tả đây là "cuộc gặp tuyệt vời". Ông chủ Nhà Trắng sau đó đã có những chỉ trích hiếm hoi đối với Tổng thống Nga.
Khi trở lại Nhà Trắng hồi tháng 8, ông Zelensky mặc một chiếc áo khoác kiểu vest màu đen và nhận được lời khen ngợi từ ông Trump. Cuộc gặp đã diễn ra thân thiện hơn và Tổng thống Mỹ đã đề xuất tổ chức hội nghị hòa bình với ông chủ Điện Kremlin.
Cho đến cuộc gặp ngày 23/9, ông Trump dường như đã tiếp nhận một số quan điểm của ông Zelensky và khen ngợi quân đội Ukraine. "Chúng tôi rất tôn trọng cuộc chiến mà Ukraine đang tiến hành. Thực ra thì nó khá tuyệt vời", ông nói.
Khi ông Zelensky ca ngợi sáng kiến gây áp lực buộc các đồng minh châu Âu ngừng mua dầu của Nga, ông Trump đã bóng gió rằng sẽ gây sức ép với Thủ tướng Hungary Viktor Orban, người mà ông gọi là bạn. Tổng thống Mỹ cho biết dù chưa nói chuyện với ông Orban, ông cảm thấy lãnh đạo Hungary sẽ thay đổi ý định nếu ông đề xuất.
"Và tôi nghĩ tôi sẽ làm điều đó", ông nói.
Thanh Tâm (Theo WSJ, AFP, Reuters)