Video do truyền thông Trung Quốc công bố ngày 22/9 cho thấy tiêm kích tàng hình J-35, chiến đấu cơ J-15 và máy bay cảnh báo sớm KJ-600 cất cánh từ tàu sân bay Phúc Kiến nhờ máy phóng điện từ (EMALS) và hạ cánh xuống chiến hạm sau đó.
Biên tập viên Thomas Newdick của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone nhận định đây là "bước nhảy vọt" và cột mốc lịch sử với ngành công nghiệp quốc phòng Trung Quốc, đưa nước này trở thành quốc gia thứ hai trên thế giới phóng thành công phi cơ từ tàu sân bay bằng công nghệ EMALS.
"Trung Quốc đã tiến bộ nhanh một cách đáng kinh ngạc, từ chỗ không có tàu sân bay đến sở hữu chiến hạm sử dụng thiết kế cầu nhảy kiểu cũ và giờ là EMALS", Matthew Funaiole, chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Mỹ, cho biết.
Các máy bay thử nghiệm cất hạ cánh trên tàu sân bay Phúc Kiến trong video công bố ngày 22/9. Video: Xinhua, CCTV
EMALS được thiết kế để nhận năng lượng trực tiếp từ tua-bin, sử dụng dòng điện để tạo ra từ trường mạnh, đẩy móc kéo gắn với máy bay di chuyển trên đường băng. Hệ thống này cho phép triển khai máy bay với tải trọng lớn hơn so với máy phóng hơi nước, giúp phi cơ mang được nhiều vũ khí và nhiên liệu hơn.
EMALS còn có thể phóng được nhiều loại phương tiện với kích cỡ khác nhau, từ máy bay cảnh báo sớm kích thước lớn cho đến phi cơ không người lái (UAV) cỡ nhỏ. Nó cũng có thiết kế đơn giản hơn về cơ học so với máy phóng hơi nước, giúp giảm thời gian tái khởi động và tăng tần suất cất cánh.
Mỹ hiện biên chế 11 tàu siêu tàu sân bay, song chỉ có chiếc USS Gerald R. Ford trang bị EMALS, các chiến hạm lớp Nimitz vẫn sử dụng công nghệ máy phóng hơi nước.
Trong khi đó, hai tàu sân bay đầu tiên của Trung Quốc là Liêu Ninh và Sơn Đông đều dùng thiết kế cầu nhảy. Phúc Kiến là chiếc thứ ba và được ứng dụng công nghệ EMALS, thay vì trải qua bước trung gian là máy phóng hơi nước như tàu sân bay Mỹ.
Hải quân Mỹ đã biên chế và triển khai tiêm kích tàng hình F-35C từ các tàu sân bay lớp Nimitz, nhưng chưa thực hiện được điều này trên USS Gerald R. Ford. "Nó chưa được cấu hình hay chứng nhận để triển khai F-35C", cây viết Chris Panella của trang tin Business Insider nêu lý do.
Trung Quốc đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới phóng thành công chiến đấu cơ tàng hình từ EMALS trên tàu sân bay, đánh dấu bước tiến vượt trội so với Mỹ. "F-35C có thể không cất cánh được từ EMALS trong vài năm tới", Newdick thừa nhận.
Tiêm kích hạm J-35 cất cánh từ tàu sân bay Phúc Kiến trong ảnh công bố hôm 22/9. Ảnh: Xinhua
Ngoài tiêm kích J-35, sự xuất hiện của phi cơ KJ-600 cũng là điểm đáng chú ý. Theo giới chuyên gia phương Tây, KJ-600 có khả năng phát hiện mối dọa ở khoảng cách xa hơn nhiều so với trực thăng hay radar trên tàu sân bay.
Kích thước của KJ-600 khiến nó chỉ có thể hoạt động trên tàu sân bay được trang bị máy phóng, trong đó có Phúc Kiến và các chiến hạm kế tiếp. Phi cơ này có thiết kế giống dòng E-2 Hawkeye của hải quân Mỹ và sẽ đảm nhận nhiệm vụ tương tự.
"KJ-600 sẽ lấp đầy khoảng trống quan trọng trong năng lực của không quân hải quân Trung Quốc, giúp các nhóm tác chiến tàu sân bay nước này mở rộng tầm theo dõi và tiến hành được những hoạt động tác chiến phức tạp hơn", Panella nêu quan điểm.
Video chỉ cho thấy hoạt động thử nghiệm với tiêm kích và máy bay cảnh báo sớm, nhưng rất có khả năng tàu sân bay Phúc Kiến sẽ được tích hợp cả máy bay không người lái (UAV) trong tương lai.
"Năng lực mà hệ thống EMALS mang lại sẽ đặc biệt phù hợp. Hải quân Trung Quốc được cho là đang phát triển các mẫu UAV trợ chiến tiên tiến, có khả năng cất cánh từ tàu sân bay và tàu đổ bộ tấn công. Phúc Kiến chắc chắn không phải là ngoại lệ", bình luận viên của War Zone nhận định.
Tàu sân bay Phúc Kiến thử nghiệm trên biển tháng 5/2024. Ảnh: Xinhua
Dù vậy, tàu sân bay Phúc Kiến vẫn có điểm yếu lớn là không được trang bị động cơ hạt nhân như các chiến hạm cùng loại của Mỹ. Năng lượng hạt nhân giúp tàu sân bay Mỹ hoạt động liên tục suốt hàng chục năm mà không cần nạp nhiên liệu, trong khi Phúc Kiến sẽ phải cập cảng để tiếp dầu hoặc cần đội tàu hậu cần hùng hậu.
Nhược điểm này có thể được Trung Quốc khắc phục trên tàu sân bay thứ 4, hiện được gọi là Type-004. Giới quan sát dự báo chiến hạm này sẽ trang bị động cơ hạt nhân và mang theo 4 máy phóng, nhiều hơn một cụm so với tàu Phúc Kiến.
Chưa rõ khi nào chiến hạm Phúc Kiến sẽ được đưa vào biên chế. Carl Schuster, cựu đại tá hải quân Mỹ và hiện là nhà phân tích quân sự, nhận định các cuộc thử nghiệm thành công trên cho thấy thời điểm đó đang đến rất gần, sớm nhất là vài tuần nữa.
Phạm Giang (Theo CNN, Business Insider, War Zone)