Bộ Khoa học và Công nghệ 'cầm tay chỉ việc' để gỡ ách tắc dịch vụ công

Sáng 13/11, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội nghị tập huấn cho Sở và cán bộ phụ trách của các xã, phường, đặc khu của 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về phân cấp, phân quyền, trong lĩnh vực thuộc chức năng quản lý, gồm: tiêu chuẩn đo lường chất lượng, sở hữu trí tuệ, an toàn bức xạ hạt nhân, tần số vô tuyến điện, bưu chính, viễn thông.

Chương trình tập huấn được tổ chức trong một ngày, theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến theo tinh thần "cầm tay chỉ việc", giúp cán bộ địa phương có thể thực sự làm được việc, phục vụ người dân nhanh chóng, hiệu quả.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho biết, sau khi hai ngành Khoa học công nghệ và Thông tin truyền thông hợp nhất, khối lượng công việc của các sở tại địa phương tăng mạnh, đặc biệt là khi thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền tối đa theo chỉ đạo của Chính phủ.

Ông Duy nêu thực tế khi đi khảo sát tại địa phương, các Sở Khoa học và Công nghệ, các cán bộ cấp xã có khối lượng công việc "rất lớn và rất mới". Nhiều địa phương sáp nhập cả sáu Sở lại làm một, trong khi Giám đốc Sở trước đây chỉ phụ trách một lĩnh vực khoa học công nghệ hoặc thông tin truyền thông. Sau sáp nhập phải phụ trách tất cả các lĩnh vực của cả hai ngành này. Nhiều giám đốc Sở, rồi phó giám đốc Sở từ những lĩnh vực khác chuyển sang sau khi sắp xếp lại bộ máy. Tương tự, với các cán bộ chuyên môn, trước đây quen tay một nhóm việc, bây giờ phải đảm nhận thêm cả các nội dung công việc của những lĩnh vực khác.

Theo Thứ trưởng Duy, yêu cầu phân cấp, phân quyền nhằm đưa dịch vụ công đến gần người dân hơn, rút ngắn thời gian xử lý thủ tục, giảm chi phí xã hội, song cũng đặt ra nhiều thách thức. Không ít cán bộ địa phương phải đảm nhận công việc hoàn toàn mới, trong khi chưa được đào tạo hoặc chưa có kinh nghiệm.

Ví dụ như quản lý các dự án công nghệ thông tin trước đây thuộc cấp huyện, giờ phân cấp xuống xã. Thêm nữa là việc kiểm tra đo lường về xăng dầu... "Chúng ta phải hướng dẫn thật cụ thể, thậm chí cầm tay chỉ việc, để các Sở, xã có thể triển khai trôi chảy, không ách tắc," ông nhấn mạnh.

Để hỗ trợ triển khai, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn dài gần 300 trang, chuyển tới các địa phương như một "cẩm nang" nghiệp vụ. Mỗi thủ tục hành chính được trình bày ngắn gọn, dễ tra cứu. Bên cạnh đó, Bộ cũng tổ chức các chương trình tập huấn cho giám đốc và cán bộ sở trên cả nước, kết hợp hình thức trực tuyến và trực tiếp.

Không chỉ dừng ở việc tổ chức hội nghị, "sau các buổi tập huấn, cán bộ của chúng tôi sẽ trực tiếp xuống một số địa phương để cùng làm thử, cùng hướng dẫn triển khai từng hồ sơ thực tế", Thứ trưởng Duy cho biết.

Cách làm này, theo ông, vừa giúp Bộ nắm được điều kiện thực tế ở cơ sở, như năng lực xử lý hồ sơ, hạ tầng dữ liệu, trang thiết bị kỹ thuật, vừa giúp "cầm tay chỉ việc" để đảm bảo mỗi cán bộ cấp sở, cấp xã đều thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.

Tại hội nghị, bà Nguyễn Như Quỳnh, Vụ trưởng Pháp chế, Bộ Khoa học và Công nghệ, trình bày tổng quan về kết quả phân cấp, phân quyền thời gian qua. Theo bà, Bộ đã triển khai chủ trương của Đảng và Nhà nước, theo hướng "địa phương quyết, địa phương làm và địa phương chịu trách nhiệm", với 103 nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền hoặc phân định thẩm quyền.

Trong đó, bao gồm 96 nhiệm vụ thực hiện phân cấp, phân quyền và 7 nhiệm vụ phân định thẩm quyền, trải dài ở bảy lĩnh vực từ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, tiêu chuẩn đo lường chất lượng, sở hữu trí tuệ đến viễn thông, năng lượng nguyên tử và chuyển đổi số. "Đây là những lĩnh vực liên quan rất nhiều đến người dân và doanh nghiệp", bà Quỳnh nói.

Qua quá trình tổng hợp ý kiến, nhiều địa phương muốn trả lại quyền cho Bộ, không muốn phân cấp nữa vì lo lắng không triển khai được. Theo Vụ trưởng Pháp chế Nguyễn Như Quỳnh, hai nhóm vướng mắc chính gồm: những vấn đề phát sinh khi áp dụng các quy định pháp luật về phân cấp, phân quyền; và điều kiện đảm bảo triển khai - về kỹ thuật, con người và tài chính.

Để hỗ trợ địa phương, ngoài "cẩm nang" hướng dẫn, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức 12 đoàn làm việc tại 34 tỉnh, thành phố nhằm nắm bắt thông tin, hướng dẫn, trao đổi trực tiếp và tập huấn chuyên sâu với địa phương. Bên cạnh đó, Bộ cũng có đường dây nóng, với tổ thường trực gồm lãnh đạo, thủ trưởng các đơn vị có liên quan. "Trong thời gian đầu, đường dây nóng nhận được rất nhiều các cuộc gọi từ địa phương, chúng tôi đều có phản hồi rất nhanh trong các nhóm tương tác", Vụ trưởng Pháp chế chia sẻ.

Tháo gỡ những khó khăn phát sinh

Tham luận tại hội nghị, ông Trần Quý Giầu, Trưởng ban Đo lường của Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng quốc gia, cho biết hiện 21 trong số 34 tỉnh, thành phố đã thực hiện thủ tục hành chính về đo lường, 13 địa phương khác đã ủy quyền cho Sở Khoa học và Công nghệ xử lý. Tuy nhiên, vẫn còn 13 tỉnh, thành chưa triển khai do gặp khó khăn hoặc chưa phát sinh hồ sơ. Để hỗ trợ, Ủy ban đã ban hành hướng dẫn nghiệp vụ, giúp địa phương nắm rõ quy trình thẩm định, kiểm tra hồ sơ chứng nhận tiêu chuẩn đo lường chất lượng, đảm bảo thống nhất trong toàn hệ thống.

Trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, bà Lương Thị Bích Hạnh, Giám đốc Trung tâm Thẩm định thuộc Cục Sở hữu trí tuệ, cho biết đơn vị đã xây dựng tài liệu hướng dẫn chuyên môn, cơ chế phối hợp giữa Cục và các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh, thành phố.

Cục cũng cấp tài khoản xử lý nghiệp vụ cho các địa phương trên hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính và lập nhóm Zalo để hỗ trợ trực tuyến giữa cán bộ Cục và chuyên viên địa phương.

Bà Hạnh đồng thời làm rõ nhiều vấn đề còn vướng như thủ tục chuyển giao quyền sử dụng, điều kiện thực hiện hay trình tự thẩm định đơn, giúp địa phương thuận lợi hơn khi tiếp nhận và xử lý hồ sơ.

Lĩnh vực an toàn bức xạ và hạt nhân là một trong những mảng có độ phức tạp cao nhất khi thực hiện phân cấp. Ông Nguyễn Ngọc Huynh, Trưởng phòng Cấp phép, Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, cho biết cả nước hiện có hơn 1.000 cơ sở đang quản lý các nguồn phóng xạ và thiết bị bức xạ thuộc phạm vi Bộ Khoa học và Công nghệ quản lý, trong đó hơn 60% hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp. Số lượng giấy phép tăng trung bình trên 5% mỗi năm, phản ánh nhu cầu ứng dụng công nghệ bức xạ ngày càng lớn.

Theo ông Huynh, Nghị định 133 đã mở rộng phân cấp cho địa phương trong việc cấp phép, quản lý thiết bị bức xạ như X-quang y tế, thiết bị soi an ninh hay phân tích huỳnh quang tia X. Sau đó, Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố 7 thủ tục hành chính được phân cấp, ban hành hai quyết định hướng dẫn cụ thể và chia sẻ cơ sở dữ liệu điện tử cấp phép với 34 tỉnh, thành phố. Cục cũng tổ chức nhiều lớp tập huấn, gửi văn bản hướng dẫn thẩm định an toàn bức xạ, giúp địa phương có căn cứ triển khai.

Tuy vậy, hiện chưa có quy định đầy đủ về mức phí thẩm định cấp phép cho các thiết bị được phân cấp, hoặc năng lực thẩm định của cán bộ địa phương còn hạn chế. Bộ đã gửi đề án sửa đổi thông tư về phí, lệ phí sang Bộ Tài chính, đồng thời đề nghị các địa phương xây dựng quy trình nội bộ, hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin kết nối với Cổng dịch vụ công quốc gia, đảm bảo thủ tục hành chính được thực hiện minh bạch và thông suốt.

Để việc phân cấp đạt hiệu quả, Cục An toàn bức xạ hạt nhân khuyến nghị các địa phương chú trọng đào tạo nhân lực, đầu tư thiết bị đo kiểm, quan trắc phóng xạ, tận dụng cơ sở dữ liệu do Bộ chia sẻ, đồng thời thống nhất ủy quyền cho Sở Khoa học và Công nghệ làm đầu mối triển khai.

Bà Nguyễn Thị Minh Hường, Quyền Trưởng phòng Ấn định và cấp phép tần số, Cục Tần số vô tuyến điện, cho biết Nghị định 133 đã phân cấp 6 nhiệm vụ liên quan đến cấp phép tần số vô tuyến điện, tương ứng 20 thủ tục hành chính. Trong đó có bốn loại giấy phép thuộc thẩm quyền địa phương, gồm: giấy phép đặt tên phương tiện nghề cá, giấy phép cho đài nghiệp dư, giấy phép cho đài tàu không hoạt động tuyến quốc tế và giấy phép mạng nội bộ. Đây đều là các loại hình có vùng phủ hẹp, khả năng can nhiễu thấp, phù hợp để giao cho địa phương chủ động thực hiện.

Theo bà Hường, Cục Tần số vô tuyến điện đã tổ chức 47 buổi tập huấn cả trực tiếp và trực tuyến cho 34/34 tỉnh, thành, giúp cán bộ nắm chắc quy trình cấp phép. Đến ngày 4/11, các địa phương đã cấp được 2.024 giấy phép, trong đó 32 tỉnh, thành đã tiếp nhận hồ sơ, chỉ còn Lai Châu và Sơn La chưa phát sinh.

Cục cũng cung cấp phần mềm, giúp các Sở tra cứu, tránh trùng lặp "hô hiệu" - mã nhận dạng tàu do Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) cấp, phục vụ công tác cứu nạn, đảm bảo an toàn hàng hải.

"Chúng tôi đã cài sẵn danh mục hô hiệu trong phần mềm để các địa phương cấp phép không bị trùng lặp. Khi tàu ngừng hoạt động, Sở cần giải phóng mã để tái sử dụng cho tàu khác", bà Hường nói.

Trong lĩnh vực viễn thông, ông Trần Thế Phương, Trưởng phòng Chính sách, Cục Viễn thông, cho hay đã phân cấp và phân quyền tổng cộng 22 thủ tục cho địa phương, gồm 11 thủ tục phân cấp và 11 thủ tục phân quyền. Sáu trong số đó đã phát sinh hồ sơ thực tế trong thời gian qua, kèm theo một số vướng mắc khi triển khai.

Theo ông Phương, Cục Viễn thông đã gửi đầy đủ cơ sở dữ liệu về các doanh nghiệp được cấp phép, cấp giấy chứng nhận đăng ký tới các Sở Khoa học và Công nghệ, đồng thời lập nhóm Zalo riêng để trao đổi thường xuyên với cán bộ phụ trách viễn thông tại địa phương. Cục cũng cử cán bộ trực tiếp làm việc với Hà Nội và TP HCM - hai địa phương có nhiều hồ sơ phát sinh, để hướng dẫn xử lý cụ thể từng trường hợp.

Kết quả, các địa phương đã cấp 36 giấy chứng nhận kết nối cung cấp dịch vụ nội dung trên mạng di động, hai giấy đăng ký cung cấp dịch vụ viễn thông và tiếp nhận chín hồ sơ thông báo cung cấp dịch vụ của doanh nghiệp.

Sau hội nghị này, Bộ Khoa học và Công nghệ dự kiến triển khai tiếp các đoàn công tác đến địa phương để vừa đánh giá điều kiện làm việc tại cơ sở, vừa hướng dẫn trực tiếp các nội dung phân cấp mới. Mỗi tháng, mỗi quý, các cục, vụ chuyên ngành cũng sẽ tổ chức hội nghị trực tuyến để giải đáp các vướng mắc phát sinh.

Trọng Đạt

• Bộ KH&CN hướng dẫn phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước về khoa học công nghệ
• 'Thiếu trung gian gây giảm hiệu quả thương mại hóa công nghệ'
• 5 dự luật mới về khoa học công nghệ