Jenna Norton, nhân viên Viện Y tế Quốc gia (NIH), sáng 1/10 lái xe rời văn phòng của cơ quan này ở bang Maryland. Tâm trạng Norton rối bời, khi không biết liệu cô có thể trở lại để hoàn tất nghiên cứu về bệnh nhân suy thận còn dang dở.
"Tôi thấy rất buồn", Norton nói với NBC News. "Cảm giác đó xuất hiện khi tôi bước ra khỏi cửa, chào tạm biệt mọi người mà không biết bao giờ mới được gặp lại họ".
Cô phải nghỉ việc tạm thời khi chính phủ Mỹ đóng cửa từ 0h cùng ngày, vì các nghị sĩ đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ không thể đạt thỏa thuận về ngân sách cho năm tài khóa 2026. Do không có nguồn tiền, các cơ quan liên bang phải dừng những hoạt động không thiết yếu.
Văn phòng Ngân sách Quốc hội ước tính khoảng 750.000 nhân viên liên bang phải nghỉ việc tạm thời. Khoảng 1,5 triệu nhân viên liên bang còn lại không được nhận lương cho đến khi chính phủ mở cửa trở lại.
Nhân viên Cơ quan Công viên Quốc gia Mỹ chặn đường vào một khu vực ở công viên quốc gia Everglades, bang Florida ngày 1/10. Ảnh: AP
Đây không phải lần đầu chính phủ Mỹ đóng cửa và nguy cơ kịch bản này xảy ra đã được dự đoán từ nhiều tháng trước. Nhưng tình huống lần này khiến các nhân viên liên bang bất an, bởi Nhà Trắng đang muốn nhân cuộc khủng hoảng để thực hiện kế hoạch tinh gọn bộ máy liên bang.
"Họ thực sự lo sợ", Lauren Leib, chuyên viên pháp lý tại Cục Quản lý Đất đai (BLM) ở bang New Mexico, chia sẻ. "Nhiều người là trụ cột gia đình, có con nhỏ, giờ phải sống mà không có lương. Họ không biết điều đó sẽ ảnh hưởng thế nào đến cuộc sống của mình trong thời gian tới".
Mark Cochran, nhân viên Cơ quan Công viên Quốc gia ở bang Pennsylvania, có con gái vừa nhập học cao đẳng thì ông phải nghỉ việc tạm thời. "Giờ đây, chúng tôi phải tính xem làm sao để đủ tiền trang trải, trong khi mọi chuyện không biết kéo dài đến bao giờ", Cochran nói với ABC News.
Một nhân viên Bộ Ngoại giao Mỹ nói anh dự định làm nhân viên giao đồ ăn và tài xế công nghệ để trang trải cuộc sống. Vợ của một nhân viên Bộ An ninh Nội địa ở bang Ohio cho biết gia đình họ có nguy cơ không trả nổi tiền thế chấp và có thể mất nhà nếu tình trạng này kéo dài.
"Mọi người cứ nghĩ nhân viên liên bang được trả lương cao lắm. Nhưng chồng tôi vẫn phải vật lộn như bao người khác", cô nói. "Họ vẫn đi làm dù không được trả lương và tự hỏi 'vậy thì lấy gì chi trả tiền ăn và các hóa đơn?'".
Những nhân viên liên bang làm việc trong thời gian chính phủ đóng cửa cố tìm cách quên đi nỗi lo. Một nhân viên Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh tại Washington cho biết cô đã dành cả ngày 1/10 để làm càng nhiều "việc lặt vặt" càng tốt, cặm cụi điền vào hàng loạt bảng tính trong lúc chờ các đồng nghiệp sớm trở lại.
Nhưng với số khác, công việc lại trở thành nguồn căng thẳng mới.
Một nhân viên Bộ Nhà ở và Phát triển Đô thị Mỹ không ngừng nghĩ về những công việc bị đình trệ khi chính phủ đóng cửa. Nếu tình trạng này kéo dài, các khoản hỗ trợ thuê nhà có thể bị chậm trễ, đồng nghĩa chủ nhà nguy cơ mất thu nhập và người thuê mất chỗ ở.
"Cảm giác lo sợ bao trùm khắp nơi", cô nói, lo lắng cho những người mình phục vụ lẫn công việc của bản thân.
Các nhân viên liên bang càng thêm bất an khi chính phủ lần này gần như không duy trì liên lạc như những đợt đóng cửa trước. Ở nhiều cơ quan, các cấp quản lý chậm bất thường trong việc hướng dẫn nhân viên xem họ có phải đến văn phòng hay được ở nhà, có tiếp tục làm việc hay không.
Một nhân viên Cơ quan Lâm nghiệp Mỹ cho biết anh được yêu cầu làm việc cả ngày như thể chính phủ chưa hề đóng cửa, trong khi ban lãnh đạo chưa lập danh sách ai được miễn trừ và ai bị cho nghỉ tạm thời.
Một nhân viên Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang nói vài đồng nghiệp của cô nhận được thông báo nghỉ việc rất muộn, có người gần 30 giờ sau hạn chót. Nhân viên Cơ quan Công viên Quốc gia ở nhiều nơi không được hướng dẫn liệu họ có thể treo biển thông báo cho du khách biết dịch vụ bị hạn chế và một số công viên đã đóng cửa hay không.
Liên đoàn Nhân viên Chính phủ Mỹ (AFGE), công đoàn lớn nhất của khối lao động liên bang, ngày 30/9 đã đệ đơn kiện nhằm ngăn chính quyền Tổng thống Trump sa thải nhân viên. Họ lập luận rằng không có đạo luật liên bang nào cho phép sử dụng việc đóng cửa chính phủ cho mục đích như vậy.
Chủ tịch AFGE Everett Kelley cho biết nguy cơ này đã khiến tinh thần người lao động căng thẳng hơn bao giờ hết.
Nhân viên tạp vụ tại tòa nhà quốc hội Mỹ ngày 30/9. Ảnh: AFP
Những nhân viên giúp duy trì hoạt động của các tòa nhà liên bang, như đầu bếp, lao công, nhân viên vệ sinh và bảo vệ, lo sợ về việc bị cho nghỉ việc không lương. Do làm cho các nhà thầu, không thuộc biên chế chính phủ, họ thường không được nhận khoản lương truy lĩnh nếu bị cho nghỉ tạm thời.
Theo các công đoàn đại diện, đây là nhóm có thu nhập thấp nhất liên quan hệ thống chính phủ, phần lớn là người da màu và người gốc Latin.
"Giá thực phẩm, điện, khí đốt đều tăng", Joe Price, nhân viên căng tin tại Thư viện Quốc hội, chia sẻ, thêm rằng cô không biết sẽ trả tiền thuê nhà thế nào nếu chính phủ đóng cửa trong thời gian dài. "Tôi vốn đã phải chật vật xoay xở từ kỳ lương này sang kỳ lương khác rồi".
Max Stier, Chủ tịch Tổ chức Đối tác vì Dịch vụ Công, lo ngại về làn sóng nhân viên liên bang dày dạn kinh nghiệm nghỉ việc, trong khi những người ở lại ngày càng chán nản và kiệt sức. Theo ông, tình trạng này đặt ra câu hỏi liệu chính phủ Mỹ còn đủ năng lực phục vụ người dân hiệu quả hay không.
Đối với một nhân viên tại Lầu Năm Góc, việc chính phủ đóng cửa khiến cô suy ngẫm về giá trị của công việc liên bang. Vị trí hiện tại là công việc mơ ước, giúp cô cảm thấy mình đang góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, nhưng quyết định cho nghỉ tạm thời đã cho cô thời gian suy nghĩ lại.
Ngày 2/10, cô cho rằng chính quyền đang có hành động vi hiến và cô không thể tiếp tục làm việc nữa. Cô sẽ làm sơ yếu lý lịch và nộp đơn ứng tuyển vào các công việc khác. Cho đến khi tìm được công việc mới, cô sẽ phải ở nhà, không được trả lương.
Như Tâm (Theo ABC News, NBC News, Washington Post)