Lịch sử từng chứng kiến nhiều lo ngại máy móc sẽ thay thế con người, nhưng cuối cùng người lao động vẫn tìm được vị trí của mình. Giờ đây, một số chuyên gia cho rằng mối đe dọa đó đang trở thành hiện thực bởi AI thực sự đang nhắm đến một số công việc.
Một báo cáo của Goldman Sachs tháng 3/2023 ước tính rằng AI có khả năng đảm nhận 1/4 tổng số công việc hiện do con người thực hiện. Báo cáo lưu ý, chỉ tính riêng EU và Mỹ, 300 triệu việc làm có thể bị mất vào tay AI.
Martin Ford, tác giả cuốn "Rule of the Robots: How Artificial Intelligence Will Transform Everything" (Luật của Robot: Trí tuệ nhân tạo sẽ thay đổi mọi thứ như thế nào), cho rằng viễn cảnh này có thể rất tồi tệ. "Vấn đề không chỉ xảy ra với các cá nhân mà mang tính hệ thống", ông nói. "Nó có thể xảy ra với rất nhiều người, khá đột ngột và cùng một lúc, ảnh hưởng cho cả nền kinh tế".
Trí tuệ nhân tạo có thể giúp chẩn đoán, phát hiện bệnh nhanh và chính xác hơn nhưng không thể thay thế vai trò của bác sĩ trong quá trình điều trị cho bệnh nhân. Ảnh minh họa: Pexels
Nhưng không phải tất cả đều là tin xấu. Các chuyên gia đưa ra cảnh báo kèm theo một lưu ý: vẫn còn những điều AI không thể làm được. Đó là những nhiệm vụ liên quan đến các phẩm chất đặc trưng của con người, như trí tuệ cảm xúc và tư duy đột phá.
"Tôi nghĩ nhìn chung có ba nhóm ngành nghề sẽ tương đối an toàn trong tương lai gần", Ford nói. "Đầu tiên là những công việc thực sự sáng tạo: bạn không làm việc theo công thức hay chỉ sắp xếp lại mọi thứ, mà thực sự đưa ra những ý tưởng mới và xây dựng một thứ gì đó mới".
Tuy nhiên, không phải mọi công việc sáng tạo đều an toàn. AI có thể sớm ảnh hưởng tới ngành thiết kế đồ họa hay nghệ thuật thị giác, bởi khả năng phân tích hàng triệu hình ảnh để nắm vững các nguyên tắc thẩm mỹ.
Nhưng theo Ford, có sự an toàn nhất định trong các loại hình sáng tạo khác như trong khoa học, y học và luật, những người có công việc là đưa ra một chiến lược pháp lý hoặc chiến lược kinh doanh mới. "Ở đó sẽ tiếp tục có chỗ cho con người", ông nói.
Nhóm thứ hai là những công việc đòi hỏi sự tương tác cá nhân phức tạp như y tá, nhà tư vấn kinh doanh và nhà báo. Đây là những công việc mà "bạn cần một sự thấu hiểu sâu sắc về con người". "Tôi nghĩ sẽ còn rất lâu nữa AI mới có khả năng tương tác theo những cách thực sự xây dựng được mối quan hệ", Ford nói.
Vùng an toàn thứ ba, theo Ford, là "những công việc đòi hỏi nhiều sự linh hoạt, khéo léo và khả năng giải quyết vấn đề trong các môi trường không thể đoán trước". Nhiều công việc tay chân như thợ điện, thợ sửa ống nước, thợ hàn và những nghề tương tự thuộc nhóm này.
"Đây là những công việc mà bạn luôn phải đối mặt với một tình huống mới", ông nói thêm. "Chúng có lẽ là những công việc khó tự động hóa nhất. Để tự động hóa những công việc như thế này, bạn sẽ cần một robot khoa học viễn tưởng".
Mặc dù con người có thể sẽ tiếp tục làm những công việc thuộc các nhóm trên, điều đó không có nghĩa là các ngành nghề này hoàn toàn miễn nhiễm với sự trỗi dậy của AI.
Joanne Song McLaughlin, phó giáo sư kinh tế lao động tại Đại học Buffalo, Mỹ, cho biết hầu hết các công việc, bất kể ngành nghề nào, đều có những khía cạnh có thể được tự động hóa bằng công nghệ này.
"Trong nhiều trường hợp, không có mối đe dọa ngay lập tức", bà nói, "Nhưng các nhiệm vụ sẽ thay đổi". Công việc của con người sẽ tập trung nhiều hơn vào các kỹ năng giao tiếp. "Rất dễ để tưởng tượng rằng, chẳng hạn, AI sẽ phát hiện ung thư tốt hơn nhiều so với con người. Trong tương lai, tôi cho rằng các bác sĩ sẽ sử dụng công nghệ mới đó. Nhưng tôi không nghĩ toàn bộ vai trò của bác sĩ sẽ bị thay thế", Song McLaughlin nói.
Bà cho rằng, dù một con robot có thể làm tốt hơn việc tìm ra bệnh ung thư, hầu hết mọi người vẫn muốn một bác sĩ - một con người thực sự - là người báo tin cho họ. Điều đó đúng với hầu hết các công việc, bà nói thêm, và do đó, việc phát triển những kỹ năng đặc trưng của con người có thể giúp mọi người học cách làm việc cùng với AI.
"Tôi nghĩ sẽ rất thông minh nếu thực sự suy nghĩ: 'Loại nhiệm vụ nào trong công việc của mình sẽ bị thay thế, hoặc sẽ được máy tính hay AI làm tốt hơn? Và kỹ năng bổ trợ của mình là gì?'".
Bà ví dụ các giao dịch viên ngân hàng, những người trước đây phải có kỹ năng đếm tiền rất chính xác. Bây giờ, nhiệm vụ đó đã được tự động hóa nhưng công việc không biến mất. "Các giao dịch viên tập trung nhiều hơn vào việc kết nối với khách hàng và giới thiệu sản phẩm mới. Kỹ năng xã hội đã trở nên quan trọng hơn", bà nói.
Ford lưu ý rằng trình độ học vấn cao hay vị trí lương cao không phải là lá chắn chống lại sự chiếm lĩnh của AI. "Chúng ta có thể nghĩ rằng người làm công việc văn phòng ở bậc cao hơn so với lái xe", ông nói. "Nhưng tương lai của nhân viên văn phòng bị đe dọa nhiều hơn so với tài xế Uber. Chúng ta chưa có xe tự lái, nhưng AI chắc chắn có thể viết báo cáo".
Tóm lại, tìm kiếm những vai trò trong môi trường năng động, luôn thay đổi, bao gồm các nhiệm vụ không thể đoán trước là một cách tốt để tránh mất việc vào tay AI.
Lam Giang (Theo Work&Life)