Điều đầu tiên bạn cần xác minh: Trước khi mẹ bạn mất, bà có lập hợp đồng tặng cho nhà đất cho anh trai bạn hay không. Nếu có giấy tờ hợp lệ (hợp đồng tặng cho được công chứng, chứng thực, đã hoàn tất thủ tục sang tên đúng quy định) thì tài sản đó trở thành tài sản hợp pháp của anh trai. Bạn không thể đòi chia.
Tuy nhiên, nếu mẹ bạn không hề tặng cho và cũng không để lại di chúc thì toàn bộ nhà đất là di sản thừa kế và phải được chia theo quy định pháp luật. Cụ thể, theo điểm a khoản 1 Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết. Trường hợp cha bạn đã mất, ông bà nội ngoại mất trước năm 1975; do đó, chỉ còn bạn và anh trai là đồng thừa kế, mỗi người có quyền hưởng một nửa giá trị di sản.
Nếu anh trai bạn tự ý sang tên toàn bộ nhà đất mà không có sự đồng ý hoặc ủy quyền của bạn, bạn có quyền khởi kiện ra tòa án để yêu cầu hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp sai. Việc chiếm đoạt phần di sản của người khác là hành vi vi phạm pháp luật.
Tuy nhiên, dưới góc độ tình cảm gia đình, bạn nên lựa chọn giải pháp mềm mỏng trước. Bạn gặp gỡ, trao đổi thẳng thắn với anh trai, trình bày mong muốn được chia phần tài sản thừa kế một cách công bằng. Nếu hai bên tự thỏa thuận được (như là anh trai đồng ý trả lại cho bạn bằng tiền tương xứng) thì không cần phải khởi kiện, vừa tránh tranh chấp (tốn kém thời gian, tiền bạc), vừa giữ được tình cảm anh em trong gia đình. Chỉ khi việc thương lượng bất thành thì bạn mới sử dụng đến giải pháp khởi kiện ra tòa án nhằm bảo đảm quyền lợi chính đáng cho mình.
Luật sư Phạm Thanh Hữu
Đoàn luật sư TP HCM