Tổng Bí thư: 'Khoa học công nghệ là con đường sống còn'

Nhận định trên được Tổng Bí thư đưa ra tại Lễ kỷ niệm 80 năm ngành Bưu chính Viễn thông, 66 năm ngành Khoa học và Công nghệ, chiều 29/9 ở Trung tâm Hội nghị quốc gia. Đây là dịp để ngành ôn lại chặng đường lịch sử và tri ân thế hệ đi trước, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong sự nghiệp phát triển đất nước.

Sự kiện có sự tham dự và chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ, cùng nguyên lãnh đạo, người lao động Tổng cục Bưu điện, Bộ Bưu chính - Viễn thông, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Khoa học và Công nghệ các thời kỳ.

Không khí ấm cúng và trang trọng lan tỏa từ khu triển lãm trưng bày hiện vật đến hội trường lớn kín chỗ ngồi. Giữa dòng người đông đúc là những cái bắt tay, nụ cười, biểu cảm xúc động của gần 2.000 cựu cán bộ, kỹ sư, nhà khoa học sau nhiều năm gặp lại, tạo nên bầu không khí sôi nổi và ấm áp của một ngày hội lớn.

Các đại biểu dành nhiều thời gian tham quan khu trưng bày hình ảnh, thành tựu và hiện vật được thiết kế theo giai đoạn, cho thấy quá trình trưởng thành của ngành từ những năm đầu kháng chiến, thời kỳ bao cấp đến giai đoạn đổi mới, mở cửa và hội nhập.

Khu vực bảo tàng số cũng thu hút sự chú ý với cơ sở dữ liệu hơn 162.000 cán bộ của ngành qua các thời kỳ được số hóa, cho phép mỗi người tự tra cứu thông tin về bản thân, đồng nghiệp hay lãnh đạo từng công tác. Triển lãm cũng dành riêng không gian tưởng niệm các liệt sĩ ngành Bưu chính Viễn thông và Khoa học Công nghệ. Hơn 10.000 liệt sĩ được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu, cùng thông tin về các nghĩa trang trên cả nước.

'Viết tiếp hành trình khát vọng bằng tư duy đổi mới'

Tại Lễ kỷ niệm, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng mở đầu bài phát biểu bằng lời tri ân tới các bậc tiền bối cách mạng, những người làm công tác bưu chính, viễn thông, khoa học, công nghệ qua các thời kỳ đã không tiếc công sức, trí tuệ, xương máu để góp phần dựng xây khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Việt Nam hôm nay.

"80 năm một chặng đường đủ dài để gian khó nắn thành cốt cách, để hy sinh hóa thành bản lĩnh, để chiến công trở thành niềm kiêu hãnh. Đó là 80 năm đi trước mở đường, 80 năm phụng sự đất nước, 80 năm đồng hành cùng dân tộc", Bộ trưởng chia sẻ. "Thế hệ hôm nay có sứ mệnh viết tiếp hành trình ấy, bằng khát vọng lớn, tư duy đổi mới và tinh thần phụng sự. Không chỉ làm chủ công nghệ, mà còn tạo ra công nghệ, không chỉ tiếp nhận tri thức, mà còn khai phá tri thức mới, không chỉ xây dựng hạ tầng số, mà còn thúc đẩy chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực, để góp phần đưa Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số và tri thức".

Ông cho rằng tinh thần "thi đua là yêu nước" đã nâng bước các thế hệ cán bộ bưu chính viễn thông, khoa học công nghệ vượt gian khổ, biến thiếu thốn thành sáng tạo, giữ vững mạch máu thông tin và thắp sáng ngọn lửa tri thức. "Những bước chân giao liên lặng thầm, những đôi dây điện báo chắp nối trong gian khó, những lá thư viết vội trong đêm không chỉ chuyên chở mệnh lệnh, mà còn mang theo niềm tin, ý chí và khát vọng độc lập của cả dân tộc", ông nói.

Song hành cùng Bưu chính Viễn thông, Khoa học và Công nghệ đã định hình và khẳng định giữa khói lửa chiến tranh. Bộ trưởng nhắc đến giáo sư Đặng Văn Ngữ cùng cộng sự lặng lẽ nghiên cứu, chế tạo thành công penicillin, cứu sống hàng nghìn thương bệnh binh, hay giáo sư Trần Đại Nghĩa chế tạo súng từ những vật liệu thô sơ. "Đó không chỉ là một công trình khoa học mà còn là lời khẳng định giữa gian khó tri thức vẫn có thể nảy mầm, bén rễ và tỏa sáng", ông nhấn mạnh.

Ông cũng nhắc đến giai đoạn sau 1975, hạ tầng bưu chính, viễn thông, khoa học, công nghệ bị tàn phá nặng nề, những đường dây đứt gãy, nhiều bưu điện chỉ còn tro tàn, các viện nghiên cứu cạn kiệt cơ sở vật chất, đội ngũ cán bộ khoa học hao hụt sau những năm tháng khói lửa. Trong bối cảnh đó, toàn ngành bắt tay vào công cuộc khôi phục và tái thiết đất nước với tinh thần "biến không thể thành có thể".

"80 năm hành trình, tổ chức có thể thay đổi để phù hợp với các yêu cầu của cách mạng từng thời kỳ, nhưng Bưu chính Viễn thông, Khoa học Công nghệ vẫn ngôi sao dẫn lối, như lời dạy của Bác Hồ: Thông tin liên lạc là dây thần kinh, là mạch máu của con người, Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải quay trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng".

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhắc lại lời Tổng Bí thư Tô Lâm rằng: "Tương lai thuộc về những dân tộc biết ấp ủ khát vọng lớn và chung tay hành động vì lợi ích chung". Trên tinh thần đó, Bộ Khoa học và Công nghệ phát động phong trào thi đua yêu nước lần thứ nhất của ngành trong giai đoạn mới, với định hướng lớn và dài hạn. Thứ nhất, phát triển nền kinh tế tri thức dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và dữ liệu số. Thứ hai, xây dựng năng lực tự chủ công nghệ trong các lĩnh vực chiến lược theo tinh thần Make in Vietnam. Thứ ba, đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của khu vực ASEAN, châu lục và thế giới, trở thành quốc gia khởi nghiệp dựa trên công nghệ số và đổi mới sáng tạo.

Thứ tư, xây dựng hạ tầng hiện đại, nhân lực chất lượng cao cho các lĩnh vực của Bộ, bao gồm: khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, bưu chính, viễn thông, hạ tầng số, công nghiệp công nghệ số, chuyển đổi số, sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng và năng lượng nguyên tử, trong đó đặc biệt chú trọng hạ tầng trí tuệ nhân tạo, gắn với chủ quyền số và vị thế số của Việt Nam.

Thứ năm, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải tập trung vào giải quyết bài toán chiến lược của đất nước, hướng tới mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh, quản trị quốc gia, năng suất lao động, tăng trưởng kinh tế, bảo đảm quốc phòng an ninh, và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, phải đóng góp ít nhất 50% tăng trưởng GDP hai con số. Thứ sáu, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là công việc của một bộ, không chỉ là sự nghiệp của một ngành, mà là sự nghiệp chung của quốc gia, của toàn dân tộc.

Đại diện thế hệ trẻ, TS Vũ Hoài Nam, giảng viên Khoa Trí tuệ nhân tạo - Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông, bày tỏ niềm tự hào khi được tiếp bước những người thầy, đồng nghiệp đi trước đã mở đường. Theo anh, họ đã mở lối để thế hệ hôm nay có cơ hội tiếp cận công nghệ hiện đại và nuôi dưỡng khát vọng chinh phục tri thức mới.

Trải nghiệm học tập, làm việc ở nước ngoài giúp anh tin rằng trí tuệ Việt Nam không thua kém quốc tế, vấn đề là cần cơ chế và niềm tin để phát huy. "Chính niềm tin đó đã đưa tôi trở về, để cùng đồng nghiệp cống hiến cho đất nước", TS Nam nói, cam kết sẽ tiếp tục nghiên cứu, sáng tạo, khởi nghiệp, hội nhập để đưa công nghệ Việt Nam tiến xa hơn.

Tổng Bí thư nêu ba trụ cột của Bộ Khoa học và Công nghệ

Tham dự lễ kỷ niệm, Tổng Bí thư Tô Lâm chúc mừng ngành nhận Huân chương lao động hạng nhất - phần thưởng cao quý nhất Đảng, Nhà nước trao tặng. Ông nhắc lại lịch sử từ khi chưa giành được chính quyền, Đảng đã coi trọng công tác giao thông liên lạc và khoa học công nghệ. Sự kiện đặt nền móng đầu tiên cho ngành bưu điện là ngày 15/8/1945 tại Tân Trào, Ban Giao thông chuyên môn ra đời. Trong kháng chiến, hàng vạn cán bộ giao bưu, chiến sĩ đã không tiếc máu xương giữ vững "mạch máu thông tin". Trên hành trình ấy, các nhà khoa học, kỹ sư ngày đêm nghiên cứu, chế tạo từ vũ khí, thuốc men đến công cụ sản xuất, góp phần trực tiếp vào thắng lợi tiền tuyến.

Sau gần 40 năm đổi mới, Việt Nam phát triển vượt bậc từ quốc gia nghèo nàn, bị bao vây cấm vận trở thành nền kinh tế quy mô lớn thứ tư Đông Nam Á, 32 thế giới, hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu. "Ngành Bưu chính Viễn thông và Khoa học Công nghệ đóng góp rất quan trọng trong thành tựu chung", Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Theo ông, hai ngành hợp nhất từ ngày 1/3 là quyết sách chiến lược thể hiện tầm nhìn của Đảng, Nhà nước trong việc thống nhất đầu mối, cộng hưởng nguồn lực, nâng cao hiệu quả lãnh đạo, quản lý về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trở thành động lực trung tâm của phát triển.

"Hợp nhất để tập trung tránh phân tán, để mỗi nguồn lực đầu tư được sử dụng hiệu quả. Nhà khoa học, người dân, doanh nghiệp có địa chỉ tin cậy đồng hành hỗ trợ", ông nhấn mạnh, thêm rằng đây là bước đi quan trọng hiện thực hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo chuyển đổi số trở thành quốc sách đột phá trong giai đoạn phát triển mới.

Ông cũng đề cập ba trụ cột then chốt ngành phải tập trung thời gian tới.

Về thể chế đột phá và môi trường thuận lợi, Bộ Khoa học và Công nghệ với chức năng tham mưu, kiến tạo cần chủ động đề xuất, hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách để khuyến khích đổi mới sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi số. Thể chế không chỉ để quản lý mà còn để khơi thông nguồn lực, biến tiềm năng thành hiện thực, biến trí tuệ Việt Nam thành sản phẩm, công nghệ, giá trị gia tăng.

"Bộ cần nhanh chóng ban hành các chính sách vượt trội, có cơ chế thử nghiệm đối với công nghệ mới; mạnh dạn trao quyền, bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung", Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Về công nghệ lõi, hạ tầng số và ngành mũi nhọn, phải định hướng, dẫn dắt lĩnh vực công nghệ mũi nhọn có ý nghĩa chiến lược. Cụ thể công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, vật liệu mới, năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình, bảo đảm an ninh năng lượng, phục vụ phát triển xanh, bền vững. Đồng thời, Bộ cần tập trung xây dựng hạ tầng số quốc gia hiện đại, đồng bộ, an toàn, coi đó là hệ thần kinh trung ương của quản trị quốc gia và phát triển kinh tế số, xã hội số. "Lựa chọn công nghệ không chạy theo giải pháp rẻ, lạc hậu, quyết tâm đi tắt, đón đầu, tiếp cận công nghệ tiên tiến, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu", ông nhắc nhở.

Về nguồn lực, nhân lực và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, Bộ với chức năng kết nối, điều phối cần thúc đẩy huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực cho khoa học công nghệ, tăng mạnh tỷ trọng chi ngân sách và khuyến khích doanh nghiệp, quỹ đầu tư mạo hiểm cùng tham gia.

Đầu tư cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số theo Tổng Bí thư phải được coi là chiến lược lâu dài, chấp nhận độ trễ và rủi ro, nhưng phải kiên định theo đuổi vì đó là đầu tư cho tương lai. Do đó, cần cơ chế đặc biệt thu hút, trọng dụng nhân tài trong và ngoài nước, khuyến khích startup sáng tạo. Doanh nghiệp thực sự trở thành trung tâm hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, giải quyết đề bài lớn của đất nước.

"Đất nước đứng trước vận hội lịch sử. Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là lựa chọn mà là con đường sống còn để phát triển nhanh, bền vững. Đây là chìa khóa vàng để hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường, thịnh vượng vào năm 2045", ông nói và tặng Bộ Khoa học và Công nghệ 10 chữ "Tự chủ - Trí tuệ - Công nghệ - Đột phá - Hội nhập".

Đáp lời, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh sự quan tâm của lãnh đạo Đảng, Nhà nước là nguồn động viên cũng là trách nhiệm, đòi hỏi toàn ngành nỗ lực đổi mới sáng tạo, đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức của đất nước.

"10 chữ Tổng Bí thư tặng được coi là 'bộ gen' để toàn ngành không ngừng gìn giữ vun đắp và lan tỏa. Đó là tinh thần tiên phong, khát vọng sáng tạo, ý chí đột phá cùng sự tận tụy, bản lĩnh đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thực sự trở thành động lực chính phát triển đất nước", Bộ trưởng nói.

Trọng Đạt - Hồng Chiêu