Từ khi Hamas tiến hành cuộc đột kích lãnh thổ Israel ngày 10/7/2023, sát hại hàng nghìn người và bắt cóc hàng trăm con tin, Tel Aviv đã tung đòn tập kích hạ sát hàng loạt thủ lĩnh nhóm vũ trang này ở Iran, Lebanon và Dải Gaza. Nhưng Qatar, nơi các thủ lĩnh chính trị Hamas đặt trụ sở, từ lâu được xem như vùng bất khả xâm phạm.
Quốc gia Vùng Vịnh giàu có là nơi đặt căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông và vẫn duy trì quan hệ với Israel, dù không chính thức. Qatar cũng đóng vai trò trung gian đàm phán giữa Tel Aviv và Hamas nhằm chấm dứt cuộc xung đột ở Gaza.
Vì thế, mọi người, kể cả giới lãnh đạo Qatar, đều bất ngờ khi Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) hôm 9/9 điều chiến đấu cơ tập kích văn phòng ban lãnh đạo Hamas tại thủ đô Doha, bất chấp những rủi ro ngoại giao của việc tấn công vũ trang vào một quốc gia có chủ quyền và là đồng minh của Mỹ.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu (giữa) ở Jerusalem hôm 8/9. Ảnh: Reuters
Truyền thông Israel dẫn lời các quan chức giấu tên cho biết 15 tiêm kích IDF đã phóng tổng cộng 10 tên lửa chính xác nhằm vào khu phức hợp của lực lượng Hamas ở Doha.
Công trình này bị hư hại nặng nề, song Hamas cho biết không thành viên cấp cao nào thiệt mạng sau cuộc tấn công. Dù vậy, tên lửa Israel đã giết chết con trai của phó thủ lĩnh Hamas Khalil al-Hayya cùng 4 người khác có liên quan đến nhóm và một thành viên lực lượng an ninh Qatar.
Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố đòn tập kích là một phần trong chiến dịch của Israel nhằm trả đũa Hamas vì cuộc tấn công năm 2023 và đảm bảo rằng Hamas không bao giờ có thể tiến hành hoạt động tương tự.
"Thời đại mà những kẻ gieo rắc kinh hoàng được hưởng quyền miễn trừ ở bất cứ đâu đã chấm dứt", Thủ tướng Israel nói vào tối 9/9, vài giờ sau cuộc tập kích. Đến ngày 10/9, ông lên tiếng chỉ trích Qatar vì "dung túng Hamas". "Họ tài trợ Hamas. Họ cung cấp những biệt thự xa hoa cho các thủ lĩnh Hamas", ông nhấn mạnh.
Giới chức Qatar giải thích rằng họ cho phép Hamas đặt văn phòng ở Qatar và đón tiếp phái đoàn đàm phán cấp cao của nhóm theo yêu cầu từ chính phủ Mỹ, nhằm duy trì các kênh liên lạc thuận lợi trong tiến trình đàm phán.
Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman al-Thani lên án cuộc tập kích của Israel, nói rằng Thủ tướng Netanyahu "nên bị đưa ra xét xử" và chiến dịch Tel Aviv thực hiện sẽ "giết chết mọi hy vọng" với các con tin cũng như quá trình đàm phán ngừng bắn ở Gaza.
Bất chấp những phản ứng như vậy, ông Netanyahu vẫn cho rằng cuộc tập kích là "điều cần phải làm". Đại sứ Israel tại Mỹ Yechiel Leiter tuyên bố nếu các lãnh đạo Hamas sống sót sau vụ tấn công, Israel sẽ "truy cùng diệt tận" họ ở bất cứ đâu.
Các quan chức Israel, cả đương nhiệm và đã về hưu, đều cho rằng đòn tập kích chưa từng có tiền lệ vào Doha cho thấy quyết tâm của Tel Aviv buộc Hamas phải chịu trách nhiệm về vụ tấn công tháng 10/2023.
Thiếu tướng Yaakov Amidror, cựu cố vấn an ninh quốc gia của Thủ tướng Netanyahu, cho hay Israel trước đây không muốn gây xung đột hoặc làm xáo trộn mối quan hệ nhạy cảm với những quốc gia như Qatar. "Nhưng bây giờ, chúng tôi đang tuyên bố rằng nếu ai đó tìm cách giết hại người Israel, họ sẽ bị tiêu diệt dù ở bất cứ đâu", ông nói.
Người dân tháo chạy khi Israel tập kích các mục tiêu Hamas ở thủ đô Doha, Qatar, ngày 9/9. Video: NY Post
Theo giới quan sát, cuộc tập kích vừa qua cho thấy Thủ tướng Netanyahu có lẽ ưu tiên việc xóa sổ Hamas hơn giải cứu con tin hay xây dựng một kế hoạch lâu dài để quản lý Dải Gaza trong tương lai.
"Ông ấy đang tuyên bố rõ rằng tiêu diệt Hamas là mục tiêu đầu tiên và quan trọng nhất của mình", Adi Rotem, cựu sĩ quan tình báo Israel từng tham gia nhóm đàm phán ngừng bắn ở Gaza, nhận xét.
Ông Netanyahu cam kết sẽ vừa xóa sổ Hamas vừa đưa con tin trở về. Nhưng theo giới phân tích, những diễn biến thời gian qua cho thấy cách duy nhất giúp Tel Aviv giải cứu con tin là thông qua một thỏa thuận với Hamas, chứ không phải bằng biện pháp quân sự.
Bản thân Hamas cũng đã ra điều kiện rằng họ chỉ thả toàn bộ con tin nếu Israel đồng ý chấm dứt xung đột vĩnh viễn. Song Thủ tướng Israel đến nay vẫn bác bỏ kịch bản này, khẳng định sẽ chỉ dừng lại khi Hamas giải giáp vũ khí và không còn nắm quyền lực ở Gaza.
Các cựu quan chức Israel và giới chuyên gia nhận định cuộc tấn công ở Doha còn nhằm tác động tới quá trình đàm phán đã bế tắc từ lâu với Hamas về lệnh ngừng bắn và thả con tin. Theo họ, Israel dường như đang cố gây áp lực để Hamas phải chuyển trung tâm ra quyết định của mình từ ban lãnh đạo chính trị ở Qatar sang những chỉ huy chiến trường đang bám trụ tại Gaza.
Họ cho rằng những chỉ huy này đang giữ các con tin và dễ có khả năng khuất phục hơn trước sức ép từ Israel ở Gaza, đặc biệt là chiến dịch trên bộ sắp tới tại Gaza City, thành trì cuối cùng mà Hamas còn kiểm soát tại khu vực.
Tổng thống Donald Trump cuối tuần trước tiếp tục gây sức ép lên Hamas bằng một đề xuất mới. Ông kêu gọi nhóm trao trả tất cả con tin ngay lập tức để đổi lấy lệnh ngừng bắn và các cuộc đàm phán sâu rộng hơn nhằm chấm dứt cuộc xung đột. Hamas không đồng ý với đề xuất này, song nói rằng họ sẵn sàng tham gia đàm phán ngay lập tức.
Theo Shalom Ben Hanan, cựu quan chức cơ quan an ninh nội địa Israel Shin Bet, giới lãnh đạo nước này đã không còn kiên nhẫn với chiến lược trì hoãn của Hamas. "Họ muốn thúc đẩy đàm phán, nhưng là bằng những công cụ của chính Israel", ông nói, ám chỉ các hoạt động quân sự.
Tuy nhiên, nhiều người Israel đang lo ngại cuộc tập kích ở Qatar có thể phản tác dụng, đe dọa tính mạng những con tin còn sống sót nếu Hamas muốn trả thù. Trong quá khứ, Hamas thường thể hiện rằng việc các thủ lĩnh thiệt mạng không thể làm suy yếu ý chí của họ. Hamas đã khước từ yêu cầu đầu hàng từ Tel Aviv, ngay cả sau khi các lãnh đạo cấp cao bị hạ sát, trong đó có thủ lĩnh tại Gaza Yahya Sinwar, người lên kế hoạch cuộc đột kích lãnh thổ Israel hồi năm 2023.
"Thật ảo tưởng khi nghĩ rằng các vụ ám sát có thể khiến Hamas hoảng sợ và buộc họ phải thay đổi hướng đi", Ibrahim Madhoun, nhà phân tích chính trị thân cận với Hamas, nói.
Tòa nhà bị nhắm mục tiêu trong cuộc tập kích của Israel tại thủ đô Doha, Qatar, ngày 9/9. Ảnh: Reuters
Ehud Yaari, chuyên gia tại Viện Washington về Chính sách Cận Đông, trụ sở tại Israel, nhận định ngoài việc loại bỏ những thủ lĩnh quan trọng mà Israel đã để mắt đến từ lâu, mục đích chính trị của cuộc tập kích hôm 9/9 là "thay đổi cấu trúc các cuộc đàm phán" với Hamas.
"Rõ ràng là nỗ lực đàm phán ngừng bắn đang bế tắc", Yaari cho hay. "Vì vậy, họ cần phải làm gì đó để thay đổi cục diện, như chuyển các cuộc đàm phán khỏi Qatar và tăng cường vai trò của Ai Cập, quốc gia trung gian hòa giải khác".
Vũ Hoàng (Theo Reuters, AP, AFP)