Sự ủng hộ của người dân Ukraine dành cho Tổng thống Volodymyr Zelensky đã tăng vọt sau cuộc đấu khẩu nảy lửa với Tổng thống Mỹ Donald Trump trong Phòng Bầu dục cuối tháng trước về xung đột với Nga.
Nhưng ông Zelensky nhanh chóng nhận ra hậu quả. Sau cuộc đấu khẩu, ông Trump đã quyết định ngừng cung cấp viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine. Vài ngày sau, Tổng thống Ukraine tìm cách xoa dịu Tổng thống Mỹ, bày tỏ cuộc tranh cãi là điều "đáng tiếc" và ông đã sẵn sàng ký thỏa thuận khoáng sản với Mỹ cũng như đàm phán hòa bình với Nga.
Câu chuyện làm nổi bật thách thức chính trị khắc nghiệt mà ông Zelensky đang đối mặt, khi vừa phải đứng lên bảo vệ đất nước và nguyện vọng của người dân, trong khi phải duy trì ủng hộ của đồng minh lớn nhất là Mỹ.
Tổng thống Zelensky sẽ trải qua phép thử lớn vào hôm nay, khi phái đoàn quan chức cấp cao Mỹ và Ukraine gặp nhau tại Jeddah, Arab Saudi để thảo luận về tiến trình chấm dứt xung đột.
Đây là cuộc gặp cấp cao nhất giữa Mỹ và Ukraine kể từ sau cuộc đấu khẩu ở Phòng Bầu dục. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Mike Waltz dự kiến gặp cố vấn hàng đầu của ông Zelensky là Andriy Yermak cùng Ngoại trưởng và Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine. Tổng thống Zelensky không tham dự cuộc đối thoại ở Jeddah, mà sẽ tới Riyadh gặp các lãnh đạo Arab Saudi.
"Việc cử phái đoàn cấp cao là dấu hiệu tốt cho thấy họ muốn ngồi vào bàn đàm phán sẵn sàng thúc đẩy tiến trình", một quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Mỹ cho hay.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại cuộc gặp với Thủ tướng Anh ở London ngày 1/3. Ảnh: AP
Quan chức Ukraine sẽ cố gắng thuyết phục phái đoàn Mỹ rằng họ đã sẵn sàng chấm dứt xung đột nhanh chóng, cũng như sẽ trình bày những đề xuất hướng tới thỏa thuận ngừng bắn một phần. Tổng thống Zelensky bày tỏ hy vọng cuộc gặp sẽ mang hòa bình đến gần hơn và khôi phục viện trợ của Mỹ cho Ukraine.
"Ukraine đã tìm kiếm hòa bình ngay từ giây đầu tiên của cuộc chiến và chúng tôi luôn nói rằng lý do duy nhất khiến xung đột kéo dài là Nga", ông Zelensky viết trên mạng xã hội ngày 10/3.
Ông Trump dường như đang giảm áp lực với Ukraine khi nói với phóng viên ngày 9/3 rằng Mỹ sắp nối lại chia sẻ thông tin tình báo với Kiev và mong đợi kết quả tốt từ cuộc đàm phán.
Ngoại trưởng Rubio cho biết quyết định đình chỉ viện trợ cho Ukraine được đưa ra vì "chúng tôi cảm thấy người Ukraine không cam kết với các cuộc đàm phán", song bày tỏ lạc quan về cuộc đối thoại với phái đoàn của Kiev.
Tổng thống Trump nhiều lần nói muốn đạt thỏa thuận hòa bình và hy vọng Ukraine sẽ nhượng bộ Nga, bù đắp các khoản Mỹ đã viện trợ trong ba năm xung đột bằng thỏa thuận khoáng sản.
Ông Zelensky cho biết sẵn sàng ký thỏa thuận khoáng sản và có thể trao đổi các vùng lãnh thổ Ukraine đang kiểm soát ở tỉnh Kursk lấy lãnh thổ Nga nắm giữ. Nhưng lập trường này gần đây trở nên thách thức hơn khi quân đội Nga đang tìm cách bao vây và "đóng nồi hầm" với lực lượng Ukraine cố thủ ở tỉnh Kursk, nơi họ giành được sau cuộc tấn công chớp nhoáng hồi tháng 8/2024.
Ukraine ban đầu kiểm soát gần 1.300 km2 lãnh thổ ở tỉnh Kursk, song Bộ Quốc phòng Anh ngày 10/3 ước tính con số này hiện chỉ còn khoảng 300 km2. Tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrsky cùng ngày tìm cách trấn an rằng lực lượng nước này không có nguy cơ bị bao vây ở Kursk và "đang kiểm soát tình hình" khu vực biên giới.
Tổng thống Zelensky tuyên bố sẽ không bao giờ công nhận các vùng lãnh thổ Nga sáp nhập ở đông và nam Ukraine, gồm Lugansk, Donetsk, Kherson và Zaporizhzhia.
"Chúng tôi không thể bán đất và các giá trị của mình. Quyền tự do của chúng tôi cũng vậy. Chúng tôi đang phải trả giá đắt trong khi Nga là bên mang tới xung đột", ông Zelensky nói trong chuyến công du London đầu tháng này.
Lãnh đạo Ukraine tuần trước cho rằng những bước đầu tiên để hướng tới hòa bình là hai bên thả tù binh và ngừng các cuộc tấn công trên không, trên biển.
Nhưng lập trường này của ông Zelensky đã vấp phải nhiều hoài nghi từ phía ông Trump, người tin rằng Ukraine sẽ phải "nhượng bộ về lãnh thổ" trước Nga.
"Ông ấy là người thông minh và cứng rắn. Ông ấy đã lấy tiền ra khỏi nước Mỹ dưới thời ông Biden dễ như lấy kẹo từ trẻ con. Tôi không nghĩ ông ấy đang biết ơn", ông Trump nói trong cuộc phỏng vấn với Fox News cuối tuần qua.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (trái) trao đổi với Phó tổng thống Mỹ JD Vance (phải) và Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng ngày 28/2. Ảnh: AFP
Vừa đáp ứng yêu cầu của ông Trump vừa duy trì ủng hộ trong nước là thách thức mà nhiều đồng minh của Mỹ đối mặt gần đây. Nhưng rủi ro với ông Zelensky sẽ lớn hơn bất kỳ ai.
Tỷ lệ tín nhiệm ông Zelensky trong nước đã giảm từ mức hơn 90% ngay sau khi Nga phát động chiến dịch xuống còn hơn 50% vào cuối năm ngoái. Đó là thời điểm lực lượng Nga tăng cường đà tiến quân và ông Zelensky gặp khó khăn trong việc đảm bảo nguồn viện trợ từ phương Tây.
Nhưng khảo sát tháng này cho thấy tỷ lệ tín nhiệm ông Zelensky đã tăng lên 68%, mức cao nhất kể từ tháng 12/2023. Mức tín nhiệm của lãnh đạo Ukraine tăng sau khi ông và Ukraine hứng nhiều đòn giáng từ Tổng thống Trump, cũng như khi ông Zelensky thể hiện lập trường cứng rắn rằng Kiev cần có đảm bảo an ninh từ Washington để đạt được hòa bình lâu dài.
Anton Grushetsky, giám đốc điều hành Viện Xã hội học Quốc tế Kiev, cho biết ông Zelensky nhận được sự ủng hộ từ những người Ukraine theo đuổi chủ nghĩa yêu nước.
"Tình cảnh mà ông Zelensky phải đối mặt không được xem là áp lực riêng với một chính trị gia, mà là sức ép chung với cả đất nước Ukraine", Grushetsky nói.
Nhiều người Ukraine sẵn sàng hướng tới hòa bình, nhưng không đồng nghĩa chấp nhận các yêu cầu từ Nga như nhượng bộ lãnh thổ, phi quân sự hóa hay chịu ảnh hưởng chính trị từ Moskva.
Cuộc thăm dò của công ty Rating hồi đầu tháng 2 chỉ ra 91% người Ukraine phản đối cuộc đàm phán giữa Mỹ và Nga mà không có Kiev tham dự. Hơn 66% ủng hộ đàm phán trực tiếp giữa Kiev và Moskva. 83% người Ukraine nói rằng Kiev không được chấp nhận thỏa thuận hòa bình mà không có đảm bảo an ninh từ Mỹ, điều mà ông Trump đến nay vẫn từ chối.
Người Ukraine ngày càng thừa nhận thực tế rằng họ có thể phải từ bỏ một số vùng lãnh thổ để đảm bảo hòa bình, nhưng một số kiên quyết phản đối ý tưởng đó.
Tỷ lệ tín nhiệm của Tổng thống Zelensky kể từ khi đắc cử. Đồ họa: WSJ
Những bình luận của ông Trump tháng trước về việc Ukraine cần tổ chức bầu cử tổng thống đã châm ngòi cho cuộc tranh cãi chính trị ở Kiev. Ukraine chưa tổ chức bầu cử tổng thống dù nhiệm kỳ của ông Zelensky đã hết giữa năm ngoái, do nước này đang áp đặt thiết quân luật từ khi xung đột bùng phát.
Một số đối thủ chính trị của ông Zelensky, trong đó có cựu tổng thống Petro Poroshenko và cựu thủ tướng Yulia Tymoshenko, nói rằng họ phản đối bầu cử giữa lúc xung đột và ủng hộ Ukraine hợp tác với ông Trump về thỏa thuận hòa bình.
Tuy nhiên, hai cựu quan chức cũng xác nhận đại diện của họ đã gặp các cố vấn của ông Trump gần đây, đồng thời cả hai nhất trí rằng chính phủ của ông Zelensky cần thực tế hơn khi làm việc với Mỹ. Họ chỉ trích ông Zelensky vì chỉ duy trì kênh truyền hình nhà nước duy nhất và cáo buộc Tổng thống Ukraine cố gắng vô hiệu hóa phe đối lập.
Tổng thống Zelensky đến nay vẫn là chính trị gia được ủng hộ nhất ở Ukraine, dù nhiều người dân nói rằng họ ủng hộ ông với vai trò là một lãnh đạo thời chiến, nhưng có thể thay đổi lập trường khi xung đột kết thúc.
Giới quan sát cho rằng mỗi ngày trôi qua, ông Zelensky đối mặt áp lực ngày càng lớn từ cả Mỹ và dư luận trong nước. Người dân Ukraine mong chấm dứt xung đột, nhưng cũng không chắc về những gì sắp tới.
"Tình hình hiện tại rất mong manh và nó dựa trên những điều mà chúng ta không thể hiểu. Tôi không muốn đưa ra bất kỳ dự đoán nào vì mọi thứ thực sự không thể nói trước", một quan chức Ukraine giấu tên nói.
Thùy Lâm (Theo WSJ, Washington Post)