Những vụ ám sát 'ăn miếng trả miếng' giữa Nga và Ukraine

Giới chức Ukraine hồi đầu tháng 12 thông báo bắt Ross David Cutmor, công dân Anh, bị nghi giúp đỡ tình báo Nga thực hiện những vụ ám sát mang mục đích chính trị.

Cutmor đến Ukraine từ năm 2024 và bị cáo buộc đã nhập khẩu, phân phối vũ khí được sử dụng trong các vụ ám sát nhằm vào ba người có ảnh hưởng ở nước này, bao gồm nhà hoạt động Demian Hanul và hai chính trị gia Iryna Farion, Andriy Parubiy.

Ngoài những trận giao tranh ác liệt trên tiền tuyến, xung đột Nga - Ukraine còn có một mặt trận khác ẩn khuất trong bóng tối giữa tình báo hai bên. Mặt trận này diễn ra ở ngay trên đường phố tại thủ đô hai nước, thậm chí là có thể ở cả một quốc gia tưởng như không liên quan là Tây Ban Nha.

ACLED, tổ chức có trụ sở tại Mỹ chuyên thu thập dữ liệu về xung đột trên thế giới, cho hay Ukraine dường như đang chiếm ưu thế trong "cuộc chiến ngầm" này. Chiến dịch ám sát do tình báo Ukraine tiến hành đã vượt Nga về cả phạm vi và cường độ, trong đó cuối năm 2024 được đánh giá là thời điểm mang tính bước ngoặt.

Trong 8 tháng đầu năm 2025, số vụ ám sát do Ukraine thực hiện trên lãnh thổ Nga đã vượt qua số vụ trong cả năm 2022, 2023 hoặc 2024. Kiev cũng chuyển trọng tâm ám sát, từ những người làm công tác truyền thông sang các sĩ quan quân sự của Moskva.

Một trong những trường hợp nổi bật nhất là vụ ám sát nhằm vào trung tướng Igor Kirillov, chỉ huy lực lượng Phòng hóa, sinh học, phóng xạ Nga hồi tháng 12/2024.

Ông Kirillov cùng trợ lý đã thiệt mạng do quả bom được gài bên trong xe scooter điện đặt gần lối vào tòa chung cư ở thủ đô Moskva. Sự việc được coi là thất bại an ninh lớn của Nga do nó xảy ra ở thành phố được bảo vệ nghiêm ngặt nhất đất nước, tại địa điểm cách Điện Kremlin chưa đầy 7 km.

Chỉ trước đó vài ngày, Mikhail Shatsky, chuyên gia tên lửa hàng đầu tại Nga, bị bắn chết gần Moskva. Tháng 4/2025, trung tướng Yaroslav Moskalik, phó lãnh đạo Cục Tác chiến thuộc Bộ tổng tham mưu quân đội Nga, thiệt mạng trong vụ nổ bom xe ở thành phố Balashikha.

 

 

Nổ bom xe gần Moskva khiến tướng Nga thiệt mạng

Những vụ ám sát này có tính chính xác cao và diễn ra ngày càng tinh vi, trong đó nhiều trường hợp sử dụng thuốc nổ và bom thư với những người vận chuyển được thuê trên mạng. Trong vụ ám sát Zaur Gurtsiev, cựu chỉ huy chiến dịch không kích của Nga ở Mariupol, người được thuê vận chuyển quả bom thậm chí không biết mình đang mang theo vật này.

Chiến dịch của tình báo Ukraine còn diễn ra ở những vùng lãnh thổ mà Nga kiểm soát. Tính từ năm 2022, đã xảy ra ít nhất 5 vụ ám sát đáng chú ý ở tỉnh Lugansk, theo ACLED. Tháng 11/2024, đặc vụ Ukraine sát hại người đứng đầu trại giam Yelenovka ở tỉnh Donetsk, nơi bị đánh bom trước đó hai năm khiến hàng chục tù binh nước này thiệt mạng. Moskva và Kiev cáo buộc nhau gây ra cuộc thảm sát này.

"Ám sát từng cá nhân riêng lẻ khó có thể ngăn chặn được chiến dịch của Nga, song sẽ gây áp lực tâm lý đối với những ai tham gia chiến dịch đó, khi mối đe dọa đã vượt xa ra ngoài phạm vi chiến trường. Bất kỳ người nào liên quan đến hoạt động quân sự, từ những cái tên làm công tác truyền thông cho đến kỹ sư và sĩ quan quân sự, đều đối diện với nguy hiểm chực chờ", cây viết Kieran Kelly của tờ Telegraph nhận định.

ACLED cho biết để đáp trả, tình báo Nga đã tiến hành ít nhất 9 vụ ám sát tại Ukraine trong khoảng thời gian từ năm 2023 đến tháng 8/2025. Mục tiêu mà họ nhắm tới là những người theo chủ dân tộc đến các quan chức tình báo Ukraine, thường được lựa chọn kỹ lưỡng nhằm giúp Nga truyền thông đi thông điệp rằng nước này đang chống lại "chủ nghĩa cực đoan".

Chiến dịch ám sát của tình báo Nga được cho là đã gây ra tổn thất không nhỏ với Ukraine. Tháng 7/2025, đại tá Ivan Voronych thuộc Cơ quan Tình báo Ukraine (SBU) bị bắn chết ngay giữa ban ngày tại thủ đô Kiev.

Một nhóm cực hữu bị nghi có liên hệ với Nga đã nhận trách nhiệm gây ra sự việc, trong khi SBU tuyên bố đã hạ hai người nghi là đặc vụ của Moskva đứng sau vụ ám sát.

Trước đó hai tháng, Serhii Sternenko, nhà hoạt động nổi tiếng ở Ukraine nhờ chiến dịch gây quỹ cho quân đội nước này, cũng bị một phụ nữ nghi do tình báo Nga tuyển mộ làm bị thương.

Nhà hoạt động Demian Hanul bị bắn chết hồi tháng 3 tại thành phố Odessa, còn hai chính trị gia Ukraine Iryna Farion, Andriy Parubiy lần lượt bị sát hại vào tháng 7/2024 và tháng 8/2025. Những người này có điểm chung là đều theo chủ nghĩa dân tộc và có quan điểm chống Nga.

Theo cây viết Kelly, tình báo Nga không sử dụng đặc vụ chuyên nghiệp, mà tuyển mộ dân địa phương, người nhập cư và thành viên băng đảng tội phạm để tiến hành các vụ ám sát quan chức chính trị và quân sự Ukraine.

Nichita Gurcov, nhà phân tích cấp cao về châu Âu và Trung Á tại ACLED, nhận định chiến thuật của Nga đang ngày càng giống với cơ quan tình báo Mossad khét tiếng tại Israel, lực lượng sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để hạ mục tiêu, trong đó có dùng thiết bị nổ được ngụy trang.

Nga cũng nhiều lần cáo buộc Ukraine tìm cách tuyển mộ người dân địa phương để thực hiện âm mưu ám sát. Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) hôm 20/11 thông báo bắt một cư dân tại tỉnh Donetsk, cáo buộc người này định sử dụng bia trộn thuốc độc do tình báo Ukraine chuyển giao để sát hại một sĩ quan cấp cao.

"Cuộc chiến trong bóng tối" giữa Nga và Ukraine được cho là không chỉ giới hạn ở lãnh thổ hai nước này hoặc khu vực do Moskva kiểm soát. Maxim Kuzminov, phi công trực thăng chiến đấu Nga đào tẩu sang Ukraine hồi tháng 8/2023, bị bắn chết tại thị trấn ven biển Villajoyosa ở Tây Ban Nha vào đầu năm 2024. Anh chuyển đến đây sống sau khi nhận khoản tiền thưởng 500.000 USD từ Kiev.

Nga không công khai nhận trách nhiệm, song không che giấu mong muốn trừng phạt Kuzminov và từng tuyên bố phi công này "coi như đã chết" vào thời điểm đào tẩu.

Andriy Portnov, người từng là trợ lý của cựu tổng thống Ukraine Viktor Yanukovich, cũng bị bắn chết ở ngoại ô Madrid, song chưa rõ danh tính thủ phạm.

Kelly cảnh báo rằng ngay cả khi xung đột Nga - Ukraine kết thúc, các vụ ám sát như vậy có thể sẽ không dừng lại. "Với việc vũ khí tràn ngập khắp xã hội và nhiều vấn đề tiềm ẩn chưa được giải quyết, tình trạng giết chóc có khả năng sẽ tiếp tục kéo dài sau khi các bên đạt được thỏa thuận ngừng bắn", cây viết của Telegraph nhận định.

Phạm Giang (Theo Telegraph, TASS, Kyiv Independent)