Tại hội thảo chiều 24/11 về phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn với giáo dục sở hữu trí tuệ, do Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Học viện Tổ chức Sở hữu trí tuệ Thế giới (WIPO Academy) tổ chức, nhiều chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trang bị kiến thức sở hữu trí tuệ từ sớm cho học sinh.
Ông Nguyễn Hoàng Giang, Phó cục trưởng Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết Việt Nam hướng tới thúc đẩy văn hóa sở hữu trí tuệ ngay trong nhà trường, từ đó hình thành "văn hóa sở hữu trí tuệ toàn dân". Theo ông, đó là khi mỗi người hiểu được giá trị của sở hữu trí tuệ và đổi mới sáng tạo, và sử dụng chúng như công cụ thúc đẩy sự phát triển.
Phó cục trưởng Sở hữu trí tuệ Nguyễn Hoàng Giang. Ảnh: Giang Phạm
Theo ông Giang, văn hóa sở hữu trí tuệ không phải khái niệm trừu tượng mà là hệ giá trị sống động, nơi mọi ý tưởng sáng tạo được tôn trọng, bảo vệ và khai thác hợp pháp. Cục Sở hữu trí tuệ kỳ vọng "các trường học và phòng lab sáng tạo sẽ trở thành nơi học sinh, sinh viên nuôi dưỡng ý tưởng, học cách biến ý tưởng thành sản phẩm, từ đó tạo ra giá trị kinh tế", ông nói.
Ông Giang cho rằng nếu làm tốt, mô hình này sẽ tạo ra lực lượng các nhà khoa học, doanh nhân trẻ và nguồn động lực kinh tế mới, giúp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu thông qua các sản phẩm trí tuệ.
Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Trịnh Thành Trung, Tổng giám đốc Smartschool - đơn vị đưa mô hình giáo dục STEM, sở hữu trí tuệ và khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của WIPO vào Việt Nam, cho rằng học sinh ngày nay cần nhiều hơn các kiến thức, không chỉ từ sách vở.
Ông Trịnh Thành Trung, Tổng giám đốc Smartschool. Ảnh: Giang Phạm
Theo ông Trung, giáo dục không còn dừng ở việc trang bị kiến thức, mà phải tạo ra thế hệ tương lai có năng lực đổi mới sáng tạo, biết tạo ra của cải, vật chất và tài sản trí tuệ, góp phần trực tiếp vào phát triển kinh tế xã hội.
Thế hệ học sinh mới cần được trang bị khả năng biến tri thức liên môn thành giải pháp hữu ích, sản phẩm có giá trị và tài sản trí tuệ được bảo hộ. Do đó, ông Trung dự báo giáo dục STEM gắn với sở hữu trí tuệ và khởi nghiệp đổi mới sáng tạo sẽ "trở thành yêu cầu cấp thiết".
Bài học từ Ấn Độ
Một trong những mô hình được đưa ra thảo luận tại sự kiện là Atal Innovation Mission (AIM), chương trình mang tên cố Thủ tướng Ấn Độ Atal Bihari Vajpayee. AIM triển khai từ năm 2016, được xem là nền móng giúp Ấn Độ tạo ra làn sóng khởi nghiệp mạnh mẽ gần một thập kỷ qua.
Ông Himanshu Joshi, lãnh đạo AIM, cho biết chương trình thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo trên quy mô quốc gia thông qua nhiều hoạt động khác nhau. Trong đó, hai trụ cột quan trọng là sáng kiến Atal Tinkering Labs (ATL) - phòng thí nghiệm sáng tạo dành cho học sinh, và Atal Incubation Centres (AIC) - vườn ươm khởi nghiệp cho startup.
Đến nay, Ấn Độ đã thành lập 10.000 lab sáng chế trong trường học, thu hút 11 triệu học sinh, thực hiện 1,6 triệu dự án và tạo ra hơn 15.000 bằng sáng chế. Đi cùng đó là 101 vườn ươm, hỗ trợ khoảng 5.000 startup.
Ông Himanshu Joshi, chia sẻ về chương trình thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo của Ấn Độ, với sáng kiến về phòng thí nghiệm sáng tạo cho học sinh. Ảnh: Giang Phạm
Theo ông Joshi, các phòng lab này giúp học sinh hình thành tư duy phản biện, tiếp cận công nghệ từ sớm và biến ý tưởng thành mô hình hoặc sản phẩm thực tế. "Từ vài phòng thí nghiệm ban đầu, nay đã có 10.000 phòng thí nghiệm khác nhau. Chúng tôi kỳ vọng nhiều ý tưởng khả thi sẽ xuất phát từ đây", ông nói.
Ông Joshi cho rằng chương trình AIM đã góp phần đáng kể vào việc hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Ấn Độ, với khoảng 120 kỳ lân công nghệ, tạo ra 1,7 triệu việc làm chỉ riêng trong năm gần đây.
Ông Rai Pushpendra, cố vấn sở hữu trí tuệ quốc tế của WIPO, nhận định phần lớn giá trị tăng trưởng hiện nay không nằm ở tài sản hữu hình mà ở các yếu tố như sáng chế, thiết kế, bản quyền hay thương hiệu. "Những tài sản này không thể cầm nắm nhưng quyết định lợi thế cạnh tranh của mỗi quốc gia", ông nói, đồng thời cho rằng Việt Nam có tiềm năng lớn về tài sản trí tuệ, khi mức đầu tư vào R&D tăng khoảng 10% mỗi năm.
Từ kinh nghiệm quốc tế và bài học của Ấn Độ, nhiều chuyên gia cho rằng Việt Nam có thể nghiên cứu xây dựng mô hình IP Labs - các phòng thí nghiệm sáng tạo kết hợp giáo dục sở hữu trí tuệ. Đây sẽ là nơi học sinh tiếp cận công nghệ, thử nghiệm ý tưởng, đồng thời hiểu cách bảo hộ và thương mại hóa tài sản trí tuệ, tạo nền tảng để hình thành thế hệ trẻ biết biến ý tưởng thành sản phẩm có giá trị kinh tế trong tương lai.
Trọng Đạt