Dor Eilon tuần trước lần đầu tiên giơ tấm áp phích in hình một đứa trẻ Gaza gầy trơ xương trong cuộc biểu tình phản đối chiến sự tại Tel Aviv. Luật sư 29 tuổi này cùng hàng chục người Israel khác cầm những bức ảnh, đứng lặng im dưới cái nóng mùa hè.
"Lờ đi những gì đang diễn ra là hành động vô đạo đức", cô nói. Elion bắt đầu tham gia các cuộc biểu tình đòi thả con tin Israel bị Hamas giam từ vài tháng trước, nhưng giờ đây cô cảm thấy có bổn phận phải phản ánh tình cảnh khốn khổ cùng cực của người dân Gaza.
Những người biểu tình ở Tel Aviv chặn một con đường trong thành phố để phản đối cuộc chiến ở Gaza. Ảnh: WSJ
Những tuần gần đây, ngày càng nhiều người Israel, trong đó có cả những gương mặt nổi tiếng, đã lên tiếng kêu gọi chấm dứt xung đột và lên án tình hình nhân đạo tồi tệ tại Gaza. Nhiều cựu lãnh đạo, chỉ huy quân đội, cơ quan tình báo Mossad, cơ quan an ninh nội địa Shin Bet và cảnh sát đều thúc giục chính phủ kết thúc chiến dịch chống lại Hamas. Họ nói rằng chiến dịch này ban đầu là chính nghĩa nhằm dạy cho Hamas một bài học sau cuộc đột kích lãnh thổ Israel ngày 7/10/2023. Nhưng hiện tại, nó hoàn toàn vô nghĩa.
Kết quả thăm dò dư luận tại Israel từ nhiều tháng nay cho thấy đa số người dân, kể cả phe cánh hữu, đều muốn chính phủ kết thúc xung đột để các con tin có thể trở về. Tuy nhiên, tình trạng thảm khốc và cuộc khủng hoảng nhân đạo của Gaza đang làm trỗi dậy nhiều bất đồng hơn nữa, khiến Israel tiếp tục bị cô lập trên trường quốc tế.
Các bản tin thời sự hàng đêm ở Israel đã đề cập nhiều hơn đến nỗi đau khổ của người dân Gaza. Hình ảnh người Gaza thiệt mạng vì chiến sự cũng xuất hiện nhiều hơn ở những không gian công cộng, trong các cuộc biểu tình. Hơn 1.000 nghệ sĩ hàng đầu Israel hôm 3/8 gây xôn xao dư luận khi ký vào bản kiến nghị kêu gọi chấm dứt hành động giết hại trẻ em và dân thường Gaza. Theo cơ quan y tế khu vực, nhiều nạn nhân trong số 60.000 người thiệt mạng vì xung đột là trẻ vị thành niên.
Lãnh đạo các trường đại học hàng đầu của Israel đã yêu cầu chính quyền tập trung hơn nữa vào việc đảm bảo nguồn cung lương thực đầy đủ vào Gaza. Tiểu thuyết gia nổi tiếng Israel David Grossman và một cựu phó giám đốc Mossad thậm chí còn gọi những gì Gaza đang phải chịu đựng là "diệt chủng".
Giới phân tích nhận định làn sóng phản đối xung đột Gaza hiện nay một phần bắt nguồn từ việc nhiều người Israel cảm thấy hoài nghi về khả năng chính phủ có thể đạt được mục tiêu "quét sạch" Hamas và giải thoát con tin sau gần hai năm giao tranh.
Mặc dù Hamas đã suy yếu đáng kể, lực lượng này vẫn có khả năng tiến hành chiến tranh du kích. Nhóm được cho là vẫn giữ 20 con tin Israel còn sống. Các cuộc đàm phán ngừng bắn vẫn bế tắc và nhiều người Israel tin rằng Thủ tướng Benjamin Netanyahu đang kéo dài chiến sự vì lợi ích chính trị của riêng mình, điều ông một mực phủ nhận.
Dor Eilon biểu tình ở Tel Aviv hôm 31/7. Ảnh: WSJ
"Trước những gì đang diễn ra, cần phải lên tiếng, phát đi tiếng nói đại diện cho những giá trị nhân đạo và lòng trắc ẩn", Eyal Sher, người đã giúp tập hợp chữ ký của hơn 1.000 nghệ sĩ và nhạc sĩ Israel trong bản kiến nghị gửi chính phủ mới đây, nhấn mạnh.
Kết quả thăm dò cho thấy mối quan tâm đến những đau khổ của người dân Gaza chủ yếu vẫn bắt nguồn từ phe cánh tả và trung dung, theo Tamar Hermann, chuyên gia cấp cao tại Viện Dân chủ Israel ở Jerusalem.
Một cuộc khảo sát mới của Viện Dân chủ được thực hiện vào cuối tháng trước cho thấy 79% người Do Thái Israel không thực sự bận tâm tới nạn đói hay tình trạng khổ sở ở Gaza.
Khi phân tích chi tiết kết quả, có thể nhận thấy một khác biệt rõ rệt dựa trên quan điểm chính trị. 70% người Do Thái Israel thuộc phe cánh tả và 32% thuộc phe trung dung nói rằng họ thực sự quan tâm đến các thông tin về nạn đói và thảm cảnh ở Gaza, trong khi tỷ lệ này ở phe cánh hữu chỉ là 6%.
"Có khác biệt rất lớn giữa các phe", Hermann nói. "Suy nghĩ của họ hoàn toàn khác nhau".
Đáng chú ý, các cử tri thuộc phe cánh hữu, vốn là nền tảng ủng hộ Thủ tướng Netanyahu, gần như không thay đổi quan điểm. Làn sóng kêu gọi chấm dứt xung đột đến nay vẫn chưa thuyết phục được chính phủ Israel thay đổi đường lối.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích lưu ý việc tình hình tồi tệ ở Gaza được đưa ra thảo luận cũng có nghĩa rằng sớm muộn chính phủ vẫn sẽ phải đối mặt với nó.
"Chúng ta đã đi từ chỗ không thấy bất cứ điều gì về những thứ đang xảy ra ở Gaza sang thảo luận công khai, mọi người đang nói về nó, ngay cả khi họ không đồng tình", Eran Halperin, giáo sư tâm lý học tại Đại học Hebrew ở Jerusalem, nhận xét. "Đó là một bước thay đổi rất đáng kể".
Trước đây, hầu như không có video gây ám ảnh nào về người dân Gaza thiệt mạng hay thông tin về nỗi đau khổ của họ xuất hiện trên những kênh tin tức lớn tại Israel, dù chúng được đăng tải rộng khắp trên các phương tiện truyền thông thế giới.
Điều này bắt đầu thay đổi. Sau khi bản tin của kênh Channel 12 phát sóng một phân đoạn về cách thế giới đưa tin nạn đói ở Gaza, người dẫn chương trình Yonit Levi đã gây sốc cho nhiều người khi nói rằng những quan điểm tiêu cực đối với Israel không phải do thất bại trong ngoại giao công chúng mà là do "thất bại về đạo đức".
Vài tuần qua, nhiều nhóm đã tổ chức các cuộc biểu tình bên ngoài trường quay của Channel 12, kênh tin tức nổi tiếng nhất Israel và là nơi Levi làm việc, kêu gọi họ đưa tin về tình cảnh khốn khổ ở Gaza. Ngày càng nhiều nhà báo chính thống Israel cũng bắt đầu đề cập đến người Palestine tại Gaza.
"Đây là một cơn địa chấn so với trước đây, nhưng cũng chỉ là một chuyển động nhỏ nhoi khi nhìn vào tình hình trên thực địa và cách nó được đưa tin ở những nơi khác", Ayala Panievsky, học giả về truyền thông tại Đại học London, cho biết.
Theo nghiên cứu của Panievsky, trong hơn 700 bản tin được phát trên Channel 12 trong 6 tháng đầu xung đột, chỉ có 4 bản tin đề cập đến thương vong dân sự ở Gaza.
Những tuần qua, số cuộc biểu tình phản đối xung đột của người Arab ở Israel, chiếm khoảng 20% dân số đất nước, cũng gia tăng.
Mặc dù cuộc thăm dò của Hermann cho thấy 86% người Arab Israel cảm thấy bận tâm hoặc rất bận tâm về tình hình nhân đạo ở Gaza, nhóm này vẫn giữ im lặng trong phần lớn thời gian. Chỉ đến gần đây, họ mới bắt đầu thể hiện thái độ bất bình do việc cảnh sát Israel xử lý mạnh tay những hành vi thể hiện ủng hộ Gaza.
Một con phố ở Jaffa, phía nam Tel Aviv, dán các bức ảnh trẻ em thiệt mạng ở Gaza. Ảnh: WSJ
"Tình hình rất khó khăn. Mọi người đều sợ hãi trước mức độ cứng rắn của cảnh sát, việc bắt bớ, thẩm vấn, đe dọa đối với bất cứ ai cố gắng thể hiện tình đoàn kết hoặc phản đối xung đột và nạn đói ở Gaza", Amir Badran, 53 tuổi, thành viên hội đồng thành phố Jaffa, người giúp tổ chức một cuộc biểu tình phản chiến có hàng chục người Arab và Do Thái hôm 1/8, cho hay.
Theo ông, mọi thứ bắt đầu thay đổi vào khoảng hai tuần trước, bắt đầu bằng các cuộc biểu tình địa phương, và ông hy vọng sẽ có thêm nhiều người tham gia.
"Mọi người bùng nổ vì họ không thể kìm nén được nữa", Badran nói.
Vũ Hoàng (Theo WSJ, AFP, Reuters)