Tổng thống Emmanuel Macron ngày 24/7 thông báo trên X rằng Pháp sẽ công nhận Nhà nước Palestine vào tháng 9, "đúng với cam kết lịch sử của mình về một nền hòa bình công bằng và lâu dài ở Trung Đông". Gần một tuần sau, Thủ tướng Keir Starmer ngày 29/7 cho biết Anh cũng có kế hoạch hành động tương tự.
Nếu Pháp và Anh thực hiện, đây sẽ là lần đầu hai cường quốc phương Tây thuộc Hội đồng Bảo an và G7 công nhận Nhà nước Palestine.
Động thái gây chú ý, bởi nó đánh dấu sự thay đổi của hai nước khỏi lập trường chung của phương Tây rằng họ sẽ chỉ công nhận Nhà nước Palestine sau khi các bên liên quan đạt được thỏa thuận về các vấn đề như biên giới và tình trạng của Jerusalem.
"Điều này thể hiện nỗi thất vọng ngày càng tăng tại nhiều khu vực ở châu Âu trước tình trạng bạo lực ở Gaza và nỗ lực đàm phán hòa bình bất thành", cây viết Malak Benslama-Dabdoub của Conversation, bình luận.
Thủ tướng Anh Keir Starmer (trái) và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại London ngày 10/7. Ảnh: AFP
Giao tranh tại khu vực bùng phát từ tháng 10/2023, khi Hamas tấn công Israel làm hơn 1.100 người chết và bắt khoảng 251 người làm con tin, khiến Tel Aviv mở chiến dịch đáp trả. Sau 21 tháng, xung đột đã khiến hơn 60.000 người Palestine thiệt mạng, gần 146.000 người bị thương, hạ tầng Gaza bị phá hủy và nạn đói lan rộng tại dải đất.
"Việc Pháp công nhận Palestine gửi đi tín hiệu đến Israel rằng họ đang phải trả giá chính trị trước các đồng minh cho những hành động ở Gaza", Martin Konecny, lãnh đạo EuMEP, tổ chức thúc đẩy các chính sách công bằng liên quan xung đột Israel - Palestine, trụ sở Bỉ, nói với euronews.
Ông Macron còn muốn tạo áp lực lên các đồng minh của Pháp ở châu Âu như Anh, Đức, Italy, thúc đẩy họ đưa ra lập trường tương tự trong vấn đề Israel - Palestine, từ đó hồi sinh giải pháp hai nhà nước cho cuộc xung đột.
"Hình ảnh trẻ em đói khát ở Gaza, trong khi Mỹ không thực sự gây áp lực lên Israel, khiến ông Macron không thể tiếp tục im lặng. Ông ấy tin rằng đây là cách duy nhất để chấm dứt xung đột", Gilles Kepel, chuyên gia về Trung Đông, bình luận.
Giải pháp hai nhà nước là ý tưởng thiết lập hai lãnh thổ tách biệt cho Israel và Palestine. Khái niệm này xuất hiện khi Liên Hợp Quốc năm 1947 chia Palestine, dưới sự ủy trị của Anh, thành hai khu vực cho người Palestine và Do Thái.
Xung đột bùng phát trong những thập kỷ sau khi Israel thành lập năm 1948 đã cản trở nỗ lực thiết lập Nhà nước Palestine. Năm 1993, trong hiệp định Oslo do Mỹ làm trung gian, Israel và chính quyền Palestine nhất trí Palestine sẽ quản lý Bờ Tây và Gaza. Tuy nhiên, tình trạng người Do Thái ngày càng mở rộng các khu định cư ở khu vực Bờ Tây bị chiếm đóng cùng những tuyên bố từ Israel phủ nhận lãnh thổ của Palestine đang đẩy giải pháp hai nhà nước xa tầm với.
Biên giới Israel, Gaza, Bờ Tây sau cuộc chiến tranh năm 1967. Đồ họa: BBC
Joseph Ataman, cây viết bình luận của CNN, cho rằng ông Macron muốn tạo "hiệu ứng domino" về công nhận Nhà nước Palestine ở châu Âu và đã thành công khi Anh hưởng ứng.
"Anh sẽ công nhận Nhà nước Palestine vào tháng 9 nếu Israel không có hành động thực chất để chấm dứt thảm cảnh ở Gaza", ông Starmer tuyên bố. Thủ tướng Anh cho rằng Israel cần phải đạt lệnh ngừng bắn, tạo điều kiện cho hoạt động viện trợ, cam kết không sáp nhập Bờ Tây và tham gia vào một tiến trình hòa bình lâu dài hướng tới giải pháp hai nhà nước.
Động thái còn giúp Thủ tướng Starmer phần nào giải tỏa áp lực trong nước, khi ngày càng nhiều nghị sĩ Công đảng cầm quyền kêu gọi ông phải gây sức ép lên Israel.
Ông Starmer vốn lưỡng lự trong việc công nhận Nhà nước Palestine, vì cho rằng đây chỉ là hành động mang tính biểu tượng, không làm thay đổi tình hình thực địa và thậm chí có thể làm phức tạp thêm các nỗ lực đàm phán ngừng bắn giữa Israel với Hamas.
Tuy nhiên, hàng loạt cảnh báo về nạn đói ở Gaza cùng việc Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 28/7 "bật đèn xanh", nói ông không phiền lòng nếu Thủ tướng Anh có lập trường riêng về vấn đề Israel - Palestine, đã khiến ông Starmer thay đổi quan điểm, theo hai quan chức Anh.
Chính quyền Palestine, Hamas hoan nghênh động thái của Anh, Pháp, trong khi Israel mô tả động thái sẽ gây ra mối đe dọa hiện hữu với Tel Aviv.
"Một nhà nước Palestine sẽ là bệ phóng để hủy diệt Israel chứ không phải để cùng chung sống hòa bình. Cần phải nói rõ rằng người Palestine không tìm kiếm một nhà nước tồn tại song song với Israel, mà là một nhà nước thay thế Israel", Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nói.
Nhân viên cứu trợ phân phát lương thực tại Khan Younis, miền nam Dải Gaza, ngày 22/7. Ảnh: AFP
Hiện chưa rõ châu Âu có thể gây sức ép thế nào với Israel, bởi nước này chủ yếu dựa vào Mỹ để đảm bảo an ninh. Trong khi đó, nhiều nước châu Âu vẫn còn lưỡng lự với khả năng công nhận Nhà nước Palestine.
Đức tuần trước cho biết nước này trước mắt chưa có kế hoạch công nhận Nhà nước Palestine, và ưu tiên hiện tại của Berlin là thúc đẩy "tiến trình đã bị trì hoãn quá lâu" hướng tới giải pháp hai nhà nước. Ngoại trưởng Italy Antonio Tajani cho rằng việc công nhận Nhà nước Palestine phải thực hiện đồng thời với việc Nhà nước Palestine mới công nhận Israel.
"Nếu không, vấn đề sẽ chưa được giải quyết", ông Tajani nói.
Marwan Bishara, nhà phân tích chính trị của Al Jazeera, hoài nghi những tuyên bố của Tổng thống Pháp và Thủ tướng Anh, bởi nhìn chung họ vẫn cùng một số lãnh đạo phương Tây vẫn đứng về phía Israel trong cuộc xung đột với Hamas.
"Chúng ta cần thấy những hành động thực chất thay vì lời hoa mỹ, bởi họ không có tư cách nói về hòa bình và công lý khi đang tiếp tay cho bạo lực", ông Bishara nói.
Như Tâm (Theo France 24, Reuters, CNN)