Gia tộc phá vỡ lời nguyền 'không ai giàu ba đời' ở Trung Quốc

Năm 1435, năm đầu tiên triều vua Minh Anh Tông, một nhóm nông dân từ Kim Lăng (thành phố Nam Kinh ngày nay) chuyển tới định cư ở làng Vinh Hạng phía tây thành phố Vô Tích, tỉnh Giang Tô. Họ là những người đầu tiên của nhà họ Vinh, một trong những gia tộc giàu nhất Trung Quốc cho đến ngày nay.

Nhà họ Vinh từng có người làm quan, giữ chức vụ cao trong triều đình, nhưng đến cuối đời nhà Thanh, khi cuộc nổi dậy Thái Bình Thiên Quốc lan đến Vô Tích, mấy chục người trong gia đình bị tàn sát, chỉ còn cậu bé Vinh Hi Thái 11 tuổi (1849-1896) sống sót do đang ở Thượng Hải học nghề trong xưởng cơ khí.

Hi Thái vừa làm vừa tích lũy của cải và đến năm 35 tuổi được tiến cử vào làm kế toán trong cục thuế huyện Tam Thủy ở thành phố Phật Sơn, tỉnh Quảng Đông.

Thông minh, chính trực, ông được cấp trên tin tưởng và chỉ vài năm được giao quản lý nhiều công việc trọng yếu của cục. Vinh Hi Thái tiếp xúc với nhiều thương nhân ngoại quốc và nhận ra phát triển kinh tế không thể tách rời vốn.

Ông cho hai con trai là Vinh Tông Kính (1873-1938) và Vinh Đức Sinh (1875-1952) học trường tư thục từ nhỏ với mong muốn con trai cả theo nghiệp bố, con trai thứ hai đỗ đạt làm quan. Họ được cha gửi đến Thượng Hải học việc trong ngân hàng từ năm 15 tuổi, thành thạo bàn tính, kế toán, quản lý tiền gửi và cho vay.

Sau khi học xong năm 1891, Vinh Tông Kính vào làm chân chạy việc trong tiền trang (ngân hàng tư nhân) Sâm Thái Dung, tích lũy kiến thức và kinh nghiệm về phân bổ và vận hành vốn trên thị trường tài chính, cũng như xu hướng sản xuất và tiêu thụ lúa mì, bông.

Mùa xuân năm 1893, Vinh Đức Sinh theo cha đến làm kế toán, quản lý thủ tục xuất nhập khẩu tại cục thuế Tam Thủy. Hai năm sau, Vinh Hi Thái ốm nặng, quyết định nghỉ việc và đưa vợ con trở về Thượng Hải, cùng một người bạn chung vốn mở ngân hàng Quảng Sinh gần bến tàu Hồng Thăng. Ít lâu sau, ông qua đời, thọ 48 tuổi, để lại ngân hàng cho con cả quản lý.

Bước ngoặt đến với hai anh em vào tháng 6/1900, khi Vinh Đức Sinh, người đang làm việc cho hải quan Quảng Đông, xin nghỉ phép về Thượng Hải thăm gia đình.

Lúc chờ thuyền ở bến cảng Hong Kong, ông quan sát hàng trăm công nhân bốc dỡ bột mì, bột rơi vãi phủ kín bến tàu như tuyết. Lúc đó, Trung Quốc phải dựa hoàn toàn vào bột mì nhập khẩu từ nước ngoài, vận chuyển qua cảng Hong Kong.

Trở về Thượng Hải, ông kể chuyện này với anh trai và đặt câu hỏi: "Tại sao Trung Quốc là quốc gia nông nghiệp, lại phải nhập khẩu nhiều bột mì như thế?".

Vinh Tông Kính nhận ra kinh doanh bột mì sẽ là ngành kiếm được lợi nhuận ổn định nhất giữa lúc đất nước chiến loạn, đa phần nhà máy xay xát đều đóng cửa. Hai anh em hùn vốn cùng một người bạn của bố thành lập nhà máy bột mì Bảo Hưng ở Vô Tích, đi vào sản xuất từ tháng 3/1902.

Nhà máy sau đó đổi tên thành Xưởng bột mì Mậu Tân, do Vinh Đức Sinh làm giám đốc, Vinh Tông Kính ở Thượng Hải vừa quản lý ngân hàng vừa làm đại lý bán buôn.

Năm 1904, chiến tranh Nhật - Nga bùng phát, nhu cầu bột mì ở khu vực ba tỉnh Đông Bắc tăng vọt, kéo theo giá tăng cao. Nắm bắt cơ hội, họ mở rộng sản xuất, mua cối xay bột bằng thép của Anh thay cho cối đá kiểu Pháp, cải tiến máy móc, mở rộng năng lực sản xuất. Sản lượng bột mì của nhà máy Mậu Tân tăng từ 300 bao lên 800 bao mỗi ngày.

Quy mô nhà máy càng lớn, sản lượng bột càng nhiều, khiến nhu cầu bao đựng bột mì tăng cao. Ban đầu, họ mua bao từ nhà máy khác nhưng nhận thấy chi phí quá cao, hai anh em quyết định tự mở xưởng sản xuất bao. Họ thành lập nhà máy sợi Chấn Tân ở Vô Tích năm 1905.

Để tích lũy vốn nhanh chóng, họ áp dụng chiến lược không chia cổ tức cho các nhà đầu tư trong ba năm, giữ lại lợi nhuận trong công ty để chuyển thành vốn mở rộng sản xuất, thành lập doanh nghiệp mới.

Với chiến lược này, từ số tiền 40.000 tệ khi thành lập nhà máy Phúc Tân năm 1913, họ đã nắm trong tay số vốn gần ba triệu tệ vào năm 1923, dùng để đầu tư liên tục cho nhà máy mới. Triết lý kinh doanh này đã giúp tập đoàn vượt qua khủng hoảng kinh tế toàn cầu những năm 1930.

Trong thời kỳ đỉnh cao, họ sở hữu tổng cộng 21 doanh nghiệp, bao gồm 4 nhà máy bột mì Mậu Tân, 8 nhà máy bột mì Phúc Tân, và 9 nhà máy dệt Thân Tân tại Thượng Hải, Vô Tích, Hán Khẩu và Tế Nam.

Vào năm 1922, các nhà máy của nhà họ Vinh sản xuất 86.000 bao bột mì mỗi ngày, chiếm khoảng 30,4% tổng sản lượng các nhà máy xay bột quốc doanh thời bấy giờ, khiến hai anh em được gọi là "Vua bột mì" Trung Quốc. Tới năm 1931, họ có thêm danh hiệu "Vua sợi bông" Trung Quốc, vì các nhà máy mỗi năm sản xuất hơn 300.000 cọc sợi bông, chiếm 20% tổng sản lượng cọc sợi cả nước thời đó; và hơn hai triệu tấm vải cotton, chiếm 28% lượng vải cotton khi đó.

"Một nửa người Trung Quốc bây giờ mặc vải do chúng tôi dệt, ăn bột mì do chúng tôi xay xát", ông Vinh Tông Kính tự hào giới thiệu nhân sinh nhật 60 tuổi năm 1933.

Hai anh em thành lập tập đoàn doanh nghiệp tư nhân lớn nhất, có ảnh hưởng sâu rộng nhất trong lịch sử cận đại Trung Quốc là Vinh thị Mậu Tân - Phúc Tân - Thân Tân (gọi tắt là Tam Tân).

Sau khi chiến tranh Trung - Nhật bùng nổ năm 1937, Vinh Tông Kính chuyển tới Hong Kong và qua đời tại đây, còn Vinh Đức Sinh ở lại Trung Quốc đại lục. Sau khi chiến tranh kết thúc năm 1945, Vinh Đức Sinh tiếp tục thành lập nhiều doanh nghiệp trong các lĩnh vực mới.

"Gia tộc họ Vinh là nhà tư bản dân tộc số một ở Trung Quốc. Đây cũng là tập đoàn Trung Quốc duy nhất xứng với danh hiệu tập đoàn tài chính trên thế giới", cố chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông từng bình luận những năm 1950.

Ngoài kinh doanh, Vinh Đức Sinh còn tích cực làm từ thiện và làm việc trong chính phủ. Sau năm 1949, ông được bầu làm ủy viên Ủy ban Chính hiệp Toàn quốc khóa I, sau đó được bổ nhiệm làm ủy viên Ủy ban Quân chính Hoa Đông, phó chủ nhiệm cơ quan hành chính nhân dân Giang Tô.

Vinh Đức Sinh cho xây dựng Mai Viên ở Vô Tích, trồng 3.000 gốc hoa mai, nạo vét sông suối và biến nơi đây là một danh lam thắng cảnh nổi tiếng ở thành phố. Ông cũng cho xây dựng các thư viện nông thôn, trường dạy nghề, viện nghiên cứu công thương nghiệp, đại học tư thục Giang Nam, xây đường Khai Nguyên, thành lập Thiên Kiều Hội và quyên góp xây dựng hơn 100 cây cầu.

Gia tộc họ Vinh sau đó tiếp tục sinh ra nhiều nhân tài ở nhiều lĩnh vực, từ công thương nghiệp tới chính trị. Một trong số đó là Vinh Nghị Nhân, đại diện cho thế hệ thứ hai nhà họ Vinh, con trai thứ 4 của Vinh Đức Sinh.

Ông Vinh Nghị Nhân (1916-2005) đứng ra quản lý tập đoàn sau khi ông Vinh Đức Sinh tuổi già sức yếu. Năm 1957, chủ tịch Mao Trạch Đông đề cử Vinh Nghị Nhân đảm nhận Phó thị trưởng Thượng Hải và tới năm 1959, ông được đề cử vào Thứ trưởng Bộ Công nghiệp Dệt may. Sau cải cách mở cửa, Vinh Nghị Nhân làm Phó chủ tịch Hội nghị Chính trị Hiệp thương Nhân dân Trung Quốc, Phó chủ tịch nước.

Ông thúc đẩy chính phủ thành lập Tập đoàn Đầu tư Trung Tín Trung Quốc (CITIC) năm 1979, đảm nhận chức vụ tổng giám đốc kiêm chủ tịch. CITIC là tập đoàn quốc doanh lớn nhất Trung Quốc, hoạt động trong lĩnh vực tài chính và đầu tư, sở hữu nhiều nhà máy công nghiệp, ngân hàng, công ty chứng khoán.

Một đại diện cho thế hệ thứ ba của gia tộc họ Vinh là Vinh Trí Kiện, sinh năm 1942, con trai của Vinh Nghị Nhân. Ông hiện là Tổng giám đốc kiêm Chủ tịch hội đồng quản trị công ty CITIC chi nhánh Hong Kong, nổi tiếng với những quyết định đầu tư xuất sắc.

Ngày 5/6/1989, chỉ số Hangsheng của sàn chứng khoán Hong Kong giảm 581 điểm, tương đương 21,57%, khiến các nhà đầu tư vội vàng bán tháo cổ phiếu. Vinh Trí Kiện chủ trì cuộc họp hội đồng quản trị, quyết định mua lại 20% cổ phần của Hong Kong Telecom Limited, công ty niêm yết lớn nhất Hong Kong lúc đó, với giá trị 10,3 tỷ đôla Hong Kong. Tạp chí Word Finance nổi tiếng của Anh đánh giá đây là thương vụ tài chính xuất sắc nhất thế giới năm 1990.

Trước khi rời CITIC năm 2009, ông Vinh Trí Kiện trở thành người giàu nhất Trung Quốc trong bảng xếp hạng của Hồ Nhuận năm 2002 với tài sản 7 tỷ nhân dân tệ.

Đồng lứa với ông Vinh Trí Kiện là Vinh Trí Hâm, con trai út của Vinh Vĩ Nhân, trưởng tử của Vinh Đức Sinh. Tốt nghiệp Học viện Công nghệ Massachusetts với bằng kỹ sư điện, Vinh Trí Hâm vào làm kỹ sư cho một công ty điện thoại Mỹ. Ba năm sau, ông huy động vốn, thành lập công ty thuốc lá Midland chuyên phân phối các nhãn hiệu thuốc lá Mỹ. Sau 10 năm, ông bán công ty cho một tập đoàn Mỹ, thu về 100 triệu USD.

Năm 1975, ngành công nghiệp máy tính là lĩnh vực mới nổi ở Hong Kong. Nắm bắt cơ hội, Vinh Trí Hâm đầu tư hai triệu đôla Hong Kong thành lập công ty công nghệ Vinh Văn, niêm yết trên sàn chứng khoán Hong Kong năm 1982.

Ba năm sau, Vinh Trí Hâm trích một phần lợi nhuận từ Vinh Văn để góp vốn cùng em trai Vinh Trí Kiệm thành lập công ty sản xuất và lắp ráp điện tử Elcap. Cùng năm, Vinh Trí Kiện từ Trung Quốc đại lục sang Hong Kong. Ba anh em cùng quản lý công ty và sau 4 năm, nhà máy được một tập đoàn của Mỹ mua lại. Vinh Trí Kiện kiếm lời 7,2 triệu USD, gấp 56 lần khoản đầu tư ban đầu.

Kế nghiệp Vinh Trí Kiện là con trai Vinh Minh Kiệt, sinh năm 1969, đại diện cho thế hệ thứ 4 của dòng họ Vinh ở Trung Quốc đại lục, phá vỡ lời nguyền "không ai giàu ba đời" tại nước này.

Ông Kiệt tốt nghiệp ngành khoa học chính trị Đại học Hofstra, một trong những đại học tư thục hàng đầu nước Mỹ năm 1992 và gia nhập CITIC Pacific Hong Kong năm 1993, đảm nhiệm chức vụ tổng giám đốc năm 2000. Ông được bầu làm đại biểu Chính hiệp khóa IX tại Giang Tô và tái đắc cử năm 2008. Ông từ chức ở CITIC năm 2014 và kín tiếng từ đó tới nay.

Con trai thứ hai của Vinh Trí Kiện là Vinh Minh Đệ, sinh năm 1983. Ông là giám đốc điều hành tập đoàn Long Nguyên Hong Kong, đồng thời là chủ tịch hiệp hội thương mại Vô Tích tại Hong Kong. Vinh Minh Đệ thường xuyên tham gia vào các hoạt động giao lưu kinh tế thương mại giữa Thượng Hải và Hong Kong.

Con gái duy nhất của Vinh Trí Kiện là Vinh Minh Phương, sinh năm 1972. Cô tốt nghiệp khoa Kinh tế, đại học Harvard, đảm nhận nhiều vị trí quan trọng trong tập đoàn CITIC.

Vinh Văn Úy, con gái Vinh Trí Hâm, là đại diện cho thế hệ thứ 4 của dòng họ Vinh ở Hong Kong. Cô tốt nghiệp chuyên ngành kinh tế và tiếng Pháp tại đại học Mills ở Mỹ. Cô thành lập nhãn hiệu trang phục riêng tại Hong Kong, hoạt động tích cực trong các sự kiện xã hội của giới thượng lưu tại Hong Kong.

Hồng Hạnh (Theo Baidu/Wuxi Daily)