Gen Alpha và áp lực 'học cắm đầu cắm cổ'

Sách phát hành lần đầu năm 2023, tên gốc Never Enough, ra mắt độc giả Việt năm nay. Đây là kết quả nghiên cứu của tác giả Jennifer Breheny Wallace dựa vào cuộc phỏng vấn với các gia đình, nhà giáo dục và khảo sát gần 6.000 phụ huynh về căng thẳng học tập, rối loạn lo âu, trầm cảm của gen Alpha (thế hệ sinh từ năm 2010-2024).

Trong sách, bà nhìn nhận lớp trẻ ngày nay là "thế hệ học cắm đầu cắm cổ", áp lực phải thể hiện bản thân, do xã hội ngày càng rộng lớn, thúc đẩy sự bất bình đẳng về thu nhập và thu hẹp cơ hội nghề nghiệp.

"Khi thế giới ngày càng trở nên cạnh tranh và chênh vênh hơn, các bậc phụ huynh tin rằng thành công thời thơ ấu - những điểm số, chiếc cúp, lý lịch - là con đường chắc chắn và an toàn nhất để có một cuộc sống trưởng thành hạnh phúc và ổn định", sách nêu nhận định.

Học hành, thể thao và các hoạt động ngoại khóa ngày càng trở nên cạnh tranh, được người lớn dẫn dắt và mang tính đánh cược cao. Wallace chỉ ra "những đứa trẻ này đang chạy theo một lộ trình đã được vạch sẵn mà không đủ thời gian nghỉ ngơi hay cơ hội để quyết định liệu đó có phải là cuộc đua mà chúng muốn tham gia hay không". Kết quả, trẻ em tiếp nhận tư tưởng rằng giá trị của chúng phụ thuộc vào thành tích, điểm số GPA, số lượng người theo dõi trên mạng xã hội, thương hiệu trường đại học chứ không phải con người thật.

Ngoài ra, lớn lên trong một cộng đồng nhiều người thành công về mặt vật chất có thể làm tăng áp lực lên trẻ, khiến chúng cảm thấy cần phải có trách nhiệm duy trì vị thế của gia đình.

Sự căng thẳng trong học tập, cạnh tranh không lành mạnh dễ khiến trẻ mắc chứng rối loạn lo âu và trầm cảm. Sách đưa số liệu từ các cuộc khảo sát quốc gia tại Mỹ về thanh thiếu niên, cho thấy sự gia tăng về tỷ lệ mắc một số vấn đề sức khỏe tinh thần. Năm 2019, một phần ba số học sinh trung học và một nửa số nữ sinh được ghi nhận có cảm xúc buồn bã hoặc tuyệt vọng kéo dài. Tác phẩm nêu: "Một học sinh ở New York nhớ lại đã bật khóc trong lớp 3 vì cô bé nghĩ rằng việc nhận điểm C trong bài kiểm tra toán làm hỏng cơ hội vào Harvard và sống một cuộc sống tốt đẹp".

Với câu hỏi làm sao để nuôi dưỡng sự xuất sắc mà không hủy hoại tinh thần con trẻ, tác giả gợi ý các giải pháp thực tiễn cho phụ huynh. Theo đó, cha mẹ cần chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần của chính mình trước để trở thành nguồn lực cho con, "không cần thiết phải trở thành hình mẫu hoàn hảo, con trẻ cần một người đủ tốt, yêu thương và dạy chúng yêu bản thân vô điều kiện, chấp nhận khuyết điểm của mình".

Khi trẻ đạt điểm kém, phụ huynh nên "đặt điểm số xấu vào đúng góc nhìn" bằng cách giải thích bản chất của chúng như một thước đo kiến thức của con ngày hôm đó. Điểm số xấu không quyết định con sẽ thể hiện tốt thế nào trong tương lai, giáo viên thích con nhiều hay ít hoặc cha mẹ coi trọng con như thế nào. Ngoài ra, cần cho trẻ làm việc nhà để có trách nhiệm hơn, dạy con cách nói cảm ơn không chỉ với người thân mà còn học được lòng tốt, sự đồng cảm với người lạ.

Sách đề xuất các giải pháp cho cơ sở giáo dục, giáo viên để giảm thiểu áp lực thành tích độc hại trong trường học. Đó là tổ chức hội thảo về sức khỏe, tinh thần và gắn kết giảng viên, nhân viên với học sinh để trẻ có "ít nhất một người lớn ở trường mà các em cảm thấy mình có ý nghĩa với họ", tìm cách khơi dậy tài năng tiềm ẩn từ những học sinh nhút nhát nhất.

Tác phẩm cung cấp nhiều dẫn chứng và giải pháp gần gũi với phụ huynh, giáo viên. Ned Johnson, tác giả cuốn The Self-Driven Child nhận xét: "Tác giả mang đến một góc nhìn mới mẻ và dễ chịu, nhiều lời khuyên thực tế giúp các bậc cha mẹ nuôi dạy con cái, giúp con đạt được những điều quan trọng". Amazon bình chọn Gen Alpha và áp lực thành tích là sách hay nhất năm, nằm trong danh sách bán chạy của New York Times.

Jennifer Breheny Wallace 53 tuổi, là tác giả, nhà báo, cộng tác tại The Wall Street Journal và The Washington Post. Bà tốt nghiệp đại học Harvard, đồng sáng lập phong trào Mattering về văn hóa coi trọng tại trường học, đồng thời là nghiên cứu viên tại Trung tâm Giao tiếp Phụ huynh và Thanh thiếu niên, bệnh viện Nhi Philadelphia.

Châu Anh