Quân đội Nga ngày 18/5 triển khai 273 máy bay không người lái (UAV) tự sát tầm xa Geran và phi cơ mồi bẫy nhằm vào Ukraine, đánh dấu cuộc tập kích UAV lớn nhất kể từ đầu chiến sự. Không quân Ukraine tuyên bố bắn hạ 88 UAV tự sát và làm lạc đường 128 phi cơ mồi bẫy, nhưng ngầm thừa nhận đã để lọt 57 máy bay.
Truyền thông Nga nói rằng đòn tập kích nhằm vào sân bay Vasilkov ở tỉnh Kiev, một trong những nơi đóng quân của phi đội F-16 Ukraine, và gây ra đám cháy lớn hoành hành suốt nhiều giờ.
"Các đòn không kích của Nga ngày càng trở nên nguy hiểm hơn trong những tháng gần đây. Một phần bắt nguồn từ hạn chế trong nỗ lực chặn tên lửa đạn đạo. Bên cạnh đó, UAV tự sát kiểu Shahed cũng được áp dụng nhiều cải tiến lớn, như trang bị động cơ phản lực và đài thu tín hiệu vệ tinh Starlink, nhằm gây thêm thách thức cho lưới phòng không đã bị kéo giãn của Ukraine", cây bút Kollen Post viết trên tờ Kyiv Independent.
UAV Shahed-238 được Iran ra mắt hồi năm 2023. Ảnh: Army Recognition
Tài khoản Yurasumy chuyên đưa tin về lực lượng Nga, với hơn 3,1 triệu lượt theo dõi trên Telegram, cho biết quân đội nước này đã sử dụng UAV Geran-3 trang bị động cơ phản lực trong trận tập kích ngày 18/5. Đây được cho là phiên bản Nga tự sản xuất dựa trên thiết kế Shahed-238 được Iran ra mắt năm 2023.
Oleksiy, chỉ huy một đơn vị phòng không cơ động ở phía bắc Kiev, cho biết UAV Geran dùng động cơ phản lực có thể đạt tốc độ tới 400 km/h, trong khi con số này với mẫu Geran-2 dùng động cơ cánh quạt là khoảng 185 km/h. Đơn vị này hồi tháng 3 thậm chí còn ghi nhận UAV Geran bay với vận tốc đến 477 km/h.
Geran-3 có thể mang đầu đạn nặng tới 300 kg, so với mức 50-90 kg của phiên bản dùng động cơ cánh quạt. Giới chức Nga chưa đề cập thông tin về phiên bản Geran-3, trong khi quân đội Iran hồi năm 2003 nói rằng dòng Shahed-238 có thể đạt trần bay khoảng 9.000 m.
Oleksiy nói rằng những chiếc Geran lắp động cơ phản lực thường bay ở độ cao 2.000 m, vượt ngoài tầm bắn hiệu quả 1.800 m của súng máy M2 cỡ nòng 12,7 mm biên chế trong các đơn vị hỏa lực di động Ukraine.
Các loại tên lửa phòng không vác vai (MANPADS) như 9K38 Igla của Liên Xô và FIM-92 Stinger do Mỹ chế tạo có thể bắn hạ mục tiêu ở độ cao này. Tuy nhiên, kho dự trữ của Ukraine đang ngày càng cạn kiệt và các binh sĩ cũng thường phải dành chúng cho những mục tiêu quan trọng hơn, như tên lửa hành trình tầm xa.
UAV Geran-2 Nga theo dõi đòn tập kích nhằm vào mục tiêu ở tỉnh Sumy hồi tháng 4. Telegram/Milinfolive
Yurasumy cho biết Nga "đang sử dụng số lượng nhỏ UAV Geran-3" trong mỗi trận tập kích. Nguyên nhân có thể do động cơ phản lực đắt hơn nhiều so với động cơ piston và Nga vẫn sử dụng nguồn linh kiện từ nước ngoài. "UAV Geran-3 sẽ trở thành vấn đề rất lớn đối với Ukraine trong tương lai, khi quân đội Nga đã tích lũy được số lượng phi cơ đủ lớn", tài khoản này cảnh báo.
Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ, bên cạnh những cải tiến kỹ thuật, Nga đang liên tục thay đổi chiến thuật tập kích bằng UAV tầm xa nhằm áp đảo lưới phòng không của Ukraine.
Oleksiy cũng đồng tình với đánh giá này, thừa nhận bầy UAV Geran "ngày càng khó lường" trong những tháng gần đây.
Nga ban đầu thường lập trình cho phi đội Geran-2 bay theo tuyến cố định, bám theo sông Dnieper khi tấn công mục tiêu tại thủ đô Kiev hoặc các tỉnh giáp Biển Đen, giúp phòng không Ukraine dễ dàng đón đầu và bắn hạ chúng. Tuy nhiên, đường bay và độ cao tiếp cận của UAV Nga giờ đây không còn đơn giản như vậy.
"Chúng thường bay thấp, có khi cách mặt đất chỉ 100-300 m, để tránh bị radar phát hiện. Điều này khiến UAV dễ trúng đạn hơn, song các tổ phòng không di động chỉ có 5-6 giây để tìm kiếm, nhắm bắn và hạ mục tiêu. Một số UAV còn có khả năng phát hiện ánh đèn pha mà các khẩu đội phòng không sử dụng để soi mục tiêu trong đêm, sau đó liên tục cơ động tránh đạn", Oleksiy nói.
Thân UAV Geran trong nhà máy sản xuất của Nga. Ảnh: Telegram/SolovievLive
Một sĩ quan Ukraine phụ trách các tổ phòng không di động cho biết Geran hiện được lắp cả đài thu tín hiệu Internet vệ tinh Starlink, cho phép truyền video độ nét cao về cho người vận hành và nhận tín hiệu điều khiển theo thời gian thực.
"Một số ít được điều khiển trực tiếp. Khi phát hiện ra chúng tôi, chúng sẽ quần thảo quanh khu vực và ghi hình, nhằm đánh dấu khu vực cần tránh trong những cuộc tập kích tiếp theo", Oleksiy cho biết.
Theo các kênh Telegram có liên hệ với quân đội Nga và Ukraine, những chiếc Geran được điều khiển trực tiếp cũng trang bị tổ hợp cảm biến quang - điện tử chuyên biệt, cho phép phát hiện mục tiêu, chỉ thị cho đồng đội tấn công và xác nhận kết quả đòn đánh.
Phương thức này từng được thể hiện hồi tháng 4, khi máy bay Geran-2 phát hiện bãi đỗ xe quân sự của Ukraine và dẫn đường cho một chiếc khác lao xuống phá hủy hoàn toàn địa điểm này.
Báo cáo kết quả chiến đấu của không quân Ukraine cho thấy hiệu quả của UAV Geran đang tăng lên, kể cả trong những trận tập kích quy mô nhỏ và trung bình, dù tổng số máy bay triển khai giảm đi.
Bên trong nhà máy chế tạo UAV Geran của Nga. Ảnh: Telegram/SolovievLive
Tổng cộng 111 chiếc Geran vượt qua được lưới phòng không Ukraine trong tháng 2, con số này tăng vọt lên lần lượt 404 và 424 chiếc vào tháng 3 và tháng 4. Trong khi đó, số UAV Geran được Nga phóng đã giảm khoảng 1/3 trong giai đoạn tháng 3-4.
Bên cạnh thiệt hại khi những chiếc Geran đánh trúng mục tiêu, quân đội Ukraine còn chịu tổn thất trong nỗ lực đối phó đòn tập kích của UAV Nga, điển hình là vụ rơi hai tiêm kích F-16 và một chiến đấu cơ hạng nặng Su-27 trong những tháng qua.
Nguyễn Tiến (Theo AFP, AP, RIA Novosti, Kyiv Independent)