Ths.Bs Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia WHO tại Việt Nam, đề cập ý trên ở talkshow Insight Out chủ đề Lan tỏa lối sống tích cực trong không gian số, thuộc khuôn khổ Ngày hội sáng tạo nội dung số Việt Nam - Vietnam iContent 2025. Ngoài ông Tuấn Lâm, tọa đàm có sự góp mặt của Ths.Bs Nguyễn Thị An - Giám đốc HealthBridge Canada ở Việt Nam và content creator Minh Ngọc. Khách mời bàn sâu vai trò của chính sách, truyền thông, cộng đồng sáng tạo nhằm xây dựng môi trường số lành mạnh, thúc đẩy thói quen tốt, giảm hành vi gây hại sức khỏe.

Trong bối cảnh chỉ với một cú bấm, một video hay bài đăng có thể tiếp cận hàng nghìn người, không gian số không còn dừng lại ở chức năng giải trí, mà là môi trường truyền đi thông điệp sống tích cực, lành mạnh nhưng cũng dễ tạo điều kiện cho thói quen xấu, đặc biệt với giới trẻ. Khi "viral" (độ lan tỏa) trở thành thước đo ảnh hưởng, trách nhiệm của mỗi nhà sáng tạo nội dung (content creator) trong việc định hướng cộng đồng ngày càng lớn.

 

 

Tọa đàm 'Lan tỏa lối sống tích cực trong không gian số'

Theo Ths.Bs Nguyễn Tuấn Lâm, hai trụ cột quan trọng để nuôi dưỡng hành vi lành mạnh là chính sách và truyền thông. Trụ cột chính sách tạo khung pháp lý để khuyến khích thói quen tốt, hạn chế hành vi có hại. Trong khi đó, truyền thông giúp nâng cao nhận thức, tăng sự tự giác, hỗ trợ người trẻ đưa ra lựa chọn đúng đắn.

Ông Tuấn Lâm nhấn mạnh người trẻ vẫn trong quá trình hoàn thiện khả năng phân biệt tốt - xấu, dễ bị ảnh hưởng bởi tác nhân bên ngoài, do đó vai trò của chính sách càng cần được chú trọng. WHO đã, đang phối hợp Bộ Y tế, các bộ ngành lẫn tổ chức quốc tế xây dựng nhiều khung pháp lý như: Luật Phòng chống tác hại thuốc lá 2012, Luật Phòng chống tác hại rượu bia 2019, cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng từ 2025. Cùng với đó là lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá, rượu bia, đồ uống có đường. Những chính sách này vừa làm hạn chế khả năng tiếp cận sản phẩm gây hại, vừa giảm động lực sử dụng ở giới trẻ.

Ông Lâm cũng chỉ ra khó khăn lớn trong xây dựng chính sách là sự phản đối từ doanh nghiệp sản xuất sản phẩm không có lợi - nhóm không muốn bị siết quản lý vì liên quan lợi nhuận. Dù Quốc hội đã thông qua cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, một số nhóm vận động vẫn tìm cách đề xuất loại trừ, khiến quy định giảm hiệu lực. "WHO mong các ban ngành, giới trẻ lẫn những người làm chính sách có thêm quyết tâm thông qua nhiều quy định, để hai trụ cột - chính sách, truyền thông - song song bảo vệ thế hệ trẻ", ông nói.

Từ góc nhìn tổ chức phi chính phủ, Ths.Bs Nguyễn Thị An cho biết HealthBridge - đối tác Bạc của Vietnam iContent 2025 - tập trung cung cấp dữ liệu, bằng chứng cho cơ quan hoạch định chính sách, đồng thời triển khai truyền thông dựa trên nguồn tin chính thống. Đơn vị phối hợp báo chí, KOL để truyền tải thông tin khoa học theo cách gần gũi, dễ tiếp nhận. Gần đây, HealthBridge triển khai dự án "Đánh giá tác động của KOL đến lựa chọn thực phẩm của giới trẻ", cho thấy việc dùng hình ảnh món ăn lành mạnh có thể ảnh hưởng tích cực đến hành vi. Bà An cho rằng người trẻ dành nhiều thời gian cho mạng xã hội nhiều hơn báo chí truyền thống, do đó những người có tầm ảnh hưởng cần chủ động lan truyền giá trị tốt.

Bà An kỳ vọng KOL có thể trở thành cầu nối đưa thông điệp đúng đắn đến cộng đồng, đặc biệt trước thực trạng nội dung ăn uống quá độ hay tiêu thụ sản phẩm không có lợi vẫn xuất hiện trên mạng. Theo bà, nhiệm vụ của nhà sáng tạo nội dung không phải thay thế chuyên gia, mà là diễn đạt thông tin chuẩn xác bằng ngôn ngữ giới trẻ dễ tiếp thu nhất.

Đại diện thế hệ Gen Z - content creator Minh Ngọc - cho rằng người trẻ dần chú trọng sức khỏe, quan sát bản thân và có xu hướng ưu tiên lối sống lành mạnh. Cô lý giải tác động của nhà sáng tạo không chỉ nằm ở lượt xem và khi khán giả/fan áp dụng lời khuyên ngoài đời thực, trách nhiệm của người làm nội dung càng lớn.

Theo Minh Ngọc, giới trẻ tin tưởng những người họ theo dõi, nên mỗi nội dung đều có sức nặng. Để chiến dịch cộng đồng hiệu quả, giới trẻ cần "thấy mình trong đó". Các nội dung chân thật, mang tính gợi cảm hứng hoặc cho phép người xem tham gia - như tạo trend, quay video vui - sẽ giúp thông điệp lan truyền tự nhiên hơn. Cô nhận định các chiến dịch cộng đồng đang có sự thay đổi tích cực khi kết hợp giải trí và mục tiêu xã hội.

Về vai trò KOL trong hạn chế hành vi nguy hại như hút thuốc, Ths.Bs Nguyễn Tuấn Lâm chỉ ra WHO chia hai nhóm: nhóm nghệ sĩ, người nổi tiếng tích cực khuyến khích lối sống lành mạnh; nhóm còn lại vô tình hoặc cố ý quảng bá sản phẩm có hại, nhận hợp đồng giới thiệu thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Ông đánh giá đây là hành vi tiêu cực, cần xem xét lại. Thực tế, không ít ca sĩ, diễn viên đóng góp tích cực như Ozil với nhạc phẩm Thuốc lá không là không. Quang Thắng, Quang Đăng ghi điểm qua sản phẩm truyền thông hướng dẫn phòng chống tác hại thuốc lá hoặc lối sống tốt.

Diễn giả mong muốn KOL dùng sức ảnh hưởng đúng cách, bởi mạng xã hội/Internet hiện là "người thầy" quan trọng của giới trẻ, thậm chí lớn hơn gia đình và nhà trường. Nếu nội dung tiêu cực tràn lan, người trẻ sẽ bị cuốn theo.

Khi được hỏi yếu tố nào giúp nội dung chạm đến giới trẻ, Ths.Bs Nguyễn Thị An nhấn mạnh đó là sự tổng hòa: thông tin chính thống, yếu tố cảm xúc và cách thể hiện sáng tạo. Theo bà, nhà sáng tạo cần dựa trên dữ liệu của Bộ Y tế, WHO cùng cơ quan chức năng để đảm bảo thông điệp không bị bóp méo. Bà dẫn chứng thuốc lá điện tử được quảng bá "ít hại hơn", "giúp cai nghiện" tuy nhiên nghiên cứu quốc tế khẳng định mức độ nguy hại không thấp. Vì vậy, nhà sáng tạo cần sử dụng thông tin đúng để tránh vô tình tiếp tay cho thông điệp sai lệch.

Diễn giả Minh Ngọc bổ sung nội dung tích cực tăng độ phủ nếu được thể hiện sáng tạo. Gen Z đề cao yếu tố giải trí nhưng cũng nhạy bén với các thông điệp gần gũi, giàu cảm hứng. Sự chân thật, tinh thần làm nội dung "từ người trẻ cho người trẻ" giúp tăng mức độ đồng cảm lẫn hiệu quả truyền tải.

Ở góc nhìn môi trường số, Ths.Bs Nguyễn Thị An cho rằng cần tạo không gian rộng mở cho nhà sáng tạo phát triển ý tưởng dựa trên nguồn tin chuẩn xác. Bà dẫn câu chuyện thực tế: một bạn trẻ từ chối đọc tài liệu có tính giáo dục quá nặng. Điều này cho thấy Gen Z không muốn bị "dạy bảo", mà muốn tiếp cận thông tin qua cách kể cuốn hút, gần gũi. Bà thừa nhận nội dung tiêu cực thường lan nhanh hơn tích cực, nhưng tin người trẻ hoàn toàn có khả năng tạo nên xu hướng mới nếu có định hướng đúng.

Bà An cũng cảnh báo lượng nội dung vi phạm (như quảng cáo thuốc lá điện tử) xuất hiện công khai trên nhiều nền tảng. "HealthBridge kỳ vọng nhà sáng tạo góp phần chỉ ra các hành vi sai phạm, đồng thời kiên trì lan truyền giá trị tốt cho cộng đồng", bà nói.

Về kế hoạch hỗ trợ sáng tạo, bà An cho biết HealthBridge sẽ phối hợp Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử tăng cường tập huấn, cung cấp thông tin cho KOL ở các chủ đề như thuốc lá điện tử, lối sống lành mạnh, đồng thời phối hợp các trung tâm giám sát nội dung sai lệch để xử lý theo quy định.

Từ phía WHO, Ths.Bs Nguyễn Tuấn Lâm nói để các chiến dịch truyền thông hiệu quả hơn, nội dung cần được lồng ghép khéo léo vào chất liệu giải trí, tránh cách truyền đạt nặng tính giáo dục khiến giới trẻ khó tiếp nhận. WHO và HealthBridge sẽ duy trì nguồn thông tin chính thống về dinh dưỡng, vận động, thói quen sống, sức khỏe tâm lý, phòng tránh thuốc lá, rượu bia... trên các nền tảng số. Content creator có thể vận dụng các nguồn này để phát triển nội dung vừa hấp dẫn, vừa mang ý nghĩa giáo dục.

Dàn diễn giả đồng tình quan điểm: ảnh hưởng của không gian số ngày càng lớn khi đa số giới trẻ học, xem, đọc qua Internet. Nếu môi trường số thiếu chọn lọc và thiên về nội dung tiêu cực, Gen Z dễ đi theo hướng xấu. Do đó, tạo nên dòng chảy tích cực trên Internet là nhiệm vụ chung của cơ quan quản lý, tổ chức y tế và cộng đồng sáng tạo nội dung.

Hiếu Châu