Sau nhiều tháng giằng co, lực lượng Nga gần đây đạt bước tiến đáng kể khi xuyên thủng phòng tuyến của Ukraine ở phía bắc thành trì Pokrovsk, tỉnh Donetsk, áp sát đường cao tốc Dobropillia - Kramatorsk. Đây là tuyến hậu cần quan trọng của quân đội Ukraine, được sử dụng thường xuyên đến ít nhất là giữa tháng 7.
Trên bản đồ, bước tiến của Nga chỉ là những vùng nhỏ bé, nhưng ẩn sau đó là chiến thuật đang được Moskva sử dụng ngày càng nhiều. Thay vì phát động những đợt tấn công lớn, lực lượng Nga chuyển sang "lấn dũi", triển khai các nhóm nhỏ binh sĩ xâm nhập qua phòng tuyến Ukraine mà không bị phát hiện, tập hợp lại thành đội hình lớn hơn rồi tấn công kiểu tập hậu.
Quá trình này cứ thế lặp lại, giúp Nga bào mòn lực lượng đối phương, giành thêm càng nhiều lãnh thổ càng tốt, giúp nước này có lợi thế hơn trong bất cứ cuộc đàm phán nào hướng đến chấm dứt chiến sự Ukraine.

Binh sĩ Ukraine tại một vị trí canh gác ở Pokrovsk ngày 10/7. Ảnh: Reuters
Donetsk cùng với Lugansk tạo nên vùng công nghiệp trọng yếu Donbass ở miền đông Ukraine, là hai trong 4 tỉnh mà Nga tuyên bố sáp nhập cuối năm 2022. Nga đã kiểm soát hoàn toàn tỉnh Lugansk nhưng chưa thể đẩy lùi được lực lượng Ukraine ra khỏi khoảng 1/3 diện tích mà họ đang phòng thủ ở tỉnh Donetsk.
Một mục tiêu Nga đang nhắm đến ở Donetsk là Pokrovsk, trung tâm hậu cần quan trọng và là thành trì của Ukraine. Nhưng nỗ lực tiến quân của Nga gặp nhiều trở ngại khi Ukraine có lợi thế về địa hình. Cùng với đó, hai bên đều triển khai lượng lớn thiết bị bay không người lái (drone) giám sát, khiến bất kỳ động thái chuyển quân quy mô lớn nào cũng rất dễ bị phát hiện và tập kích ngăn chặn.
Để siết vòng vây Pokrovsk, Nga đầu tháng 8 bắt đầu đẩy mạnh chiến thuật lấn dũi ở khu vực cách thành phố khoảng 20 km về phía đông bắc, theo Deep State, nhóm phân tích có liên hệ với Bộ Quốc phòng Ukraine.
Từ vị trí này, lực lượng Nga mở những mũi tiến nhỏ theo hướng tây và hướng bắc. Các nhóm nhỏ binh sĩ Nga, thường gồm 2-4 người, lợi dụng các sơ hở trên phòng tuyến của Ukraine gần thành phố Dobropillia để xâm nhập.
"Họ dần tập hợp thành nhóm 40 binh sĩ. Lực lượng Nga ở tiền tuyến sẽ tấn công trực diện vị trí Ukraine, còn nhóm 40 binh sĩ này tấn công từ phía sau", một trung tá Ukraine lý giải với Le Monde.

Cục diện mặt trận Pokrovsk do các nhóm phân tích Ukraine công bố hôm 17/8. Đồ họa: Deep State
Thượng sĩ Vitalii Piasetskyi thuộc Lữ đoàn Cơ giới 93 quân đội Ukraine, tác chiến tại khu vực giữa Kramatorsk và Dobropillia, cho biết lữ đoàn của ông đã phát hiện và hạ nhiều binh sĩ Nga xâm nhập, nhưng vẫn để lọt một số nhóm.
"Nga đang muốn giành được nhiều lãnh thổ nhất có thể, khi các cuộc đàm phán và thỏa thuận chính trị bắt đầu xuất hiện", đại tá Dmytro Palisa, chỉ huy Lữ đoàn Cơ giới số 33 của Ukraine, đang đóng quân gần Pokrovsk, nói. "Họ tấn công nhanh, xa hết sức rồi dừng lại và cố thủ. Họ cứ làm như vậy, không có ý nghĩa chiến lược sâu xa nào".
Đến ngày 11/8, chiến thuật lấn dũi giúp quân đội Nga tiến được khoảng 13 km, kiểm soát được hai khu vực kéo dài như "đôi tai thỏ" ở phía đông thành phố Dobropillia. Tư lệnh Ukraine Oleksandr Syrsky ngày 12/8 xác nhận "các đơn vị xâm nhập" đã vượt qua một số vị trí của quân đội nước này và Kiev đang triển khai lực lượng ứng phó.
Giới chuyên gia nhận định tình trạng này gây lo ngại, thậm chí là đáng báo động với Ukraine, nhất là khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đang gợi mở rằng một thỏa thuận hòa bình với Nga có thể bao gồm "trao đổi lãnh thổ".
"Nếu Ukraine không nhanh chóng giành lại thế trận, và lực lượng Nga củng cố lực lượng, chuyển hóa từ lấn dũi thành một mũi đột phá đúng nghĩa, đây có thể trở thành bước ngoặt trong xung đột", Pasi Paroinen, chuyên gia thuộc nhóm nghiên cứu chiến sự Black Bird Group có trụ sở tại Phần Lan, nhận định.
Konrad Muzyka, nhà phân tích quân sự ở Ba Lan, cho rằng tình hình hiện tại nếu tiếp diễn thì việc Pokrovsk thất thủ "chỉ còn là vấn đề thời gian".
Nếu mất Pokrovsk, lực lượng Ukraine sẽ để hở sườn phía nam của thành trì Chasov Yar cùng các đô thị lân cận là Kramatorsk và Slavyansk. Kiểm soát Pokrovsk sẽ giúp Nga làm suy yếu tuyến phòng thủ và năng lực tiếp tế của Ukraine tại Donetsk, tiến gần hơn mục tiêu là kiểm soát toàn bộ tỉnh.

Tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrsky tại vùng Sumy tháng 10/2024. Ảnh: AFP
Phát ngôn viên quân đội Ukraine bác bỏ các đánh giá cho rằng lực lượng Nga đã đạt đột phá lớn ở Pokrovsk. Lữ đoàn 1 Vệ binh Quốc gia Ukraine, cùng các Lữ đoàn 33 và 59, đã được điều đến mặt trận này để gia cố phòng tuyến. Một binh sĩ Lữ đoàn 1 lưu ý các đợt tấn công của Nga đã gia tăng sau khi các cuộc đàm phán hòa bình gần đây kết thúc.
Bản đồ của Deep State ngày 17/8 cho thấy quân Ukraine đã cắt "đôi tai thỏ" khỏi khu vực còn lại mà Nga đang kiểm soát, đồng nghĩa khiến các nhóm binh sĩ của Moskva bị kẹt bên trong phòng tuyến của Kiev.
Bộ Tổng tham mưu quân đội Ukraine cho hay Nga đã "hứng chịu tổn thất nặng nề" tại khu vực với 910 quân nhân thiệt mạng, 335 binh sĩ bị thương và 37 người bị bắt làm tù binh. Bộ Quốc phòng Nga không bình luận về thông tin, nhưng cho biết "đã giành được các vị trí thuận lợi hơn".
Giới chuyên gia cảnh báo diễn biến này có thể dẫn đến những lỗ hổng mới trên phòng tuyến của Ukraine ở Donetsk, cũng như cho thấy vấn đề nghiêm trọng nhất với Kiev hiện nay là thiếu nhân lực để giữ các trận địa phòng thủ.
"Nga đang tìm cách kiểm soát nhiều lãnh thổ ở Donetsk nhất có thể. Và điều này tác động tiêu cực đến Ukraine, vì chúng tôi sẽ buộc phải đàm phán ở vị thế yếu hơn", đại tá Palisa nói.
Như Tâm (Theo Kyiv Independent, Reuters, Le Monde)