Bộ tư lệnh không quân Ukraine ngày 3/10 thừa nhận để lọt toàn bộ 7 tên lửa đạn đạo Iskander-M, cùng nhiều máy bay không người lái (UAV) và tên lửa hành trình trong đòn tập kích hiệp đồng của Nga. Trước đó hai ngày, quân đội Ukraine cũng không chặn được mục tiêu nào trong 4 tên lửa Iskander-M tham chiến.
Tờ Financial Times sau đó dẫn lời các quan chức Ukraine và phương Tây giấu tên thừa nhận Nga đã cải tiến thành công nhiều loại tên lửa để xuyên thủng lưới phòng không đối phương, dẫn đến những cuộc tập kích hiệp đồng gây thiệt hại nặng nề ở Ukraine trong vài tháng qua.
Một quan chức Ukraine nói rằng "đây là bước ngoặt đối với Nga", diễn ra giữa lúc Ukraine đối mặt tình trạng thiếu đạn cho hệ thống Patriot, vốn là vũ khí chủ lực để đối phó tên lửa đạn đạo Iskander-M và siêu vượt âm Kinzhal.
Trận địa phòng không nghi là Patriot khai hỏa tại Kiev rạng sáng 24/5. Video: X/DDGeopolitics
Phân tích dựa trên dữ liệu mà Bộ tư lệnh không quân Ukraine cung cấp cho thấy tỷ lệ bắn hạ tên lửa đạn đạo của nước này được cải thiện vào mùa hè năm nay, đạt mức cao nhất là 37% vào tháng 8, song giảm mạnh xuống còn 6% vào tháng 9 dù Nga sử dụng ít vũ khí hơn.
Trong trận tập kích thủ đô Kiev ngày 27/8, không quân Ukraine cho biết Nga đã phóng tổng cộng 598 UAV tự sát và mồi nhử, hai tên lửa siêu vượt âm Kinzhal, 9 tên lửa đạn đạo chiến thuật Iskander-M và 20 tên lửa hành trình Kh-101. Phòng không Ukraine tuyên bố bắn hạ hoặc gây nhiễu 563 UAV các loại, một tên lửa Kinzhal, 7 tên lửa Iskander và 18 quả Kh-101.
Giới chức Ukraine cáo buộc Nga tấn công nhiều cơ sở dân sự, làm hư hại tòa nhà Hội đồng Anh và văn phòng phái đoàn Liên minh châu Âu (EU). Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố mục tiêu là các sân bay quân sự và doanh nghiệp thuộc ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine.
Theo hai quan chức Ukraine am hiểu tình hình, hai tên lửa Nga dường như đã nhắm vào văn phòng của một công ty thiết kế và chế tạo linh kiện cho hệ thống không người lái. "Các quả đạn đã xuyên thủng hệ thống phòng không, tấn công địa điểm gần văn phòng phái đoàn EU và Hội đồng Anh", một người cho hay.
Các quan chức Ukraine tiết lộ ít nhất 4 nhà máy sản xuất UAV tại thủ đô Kiev và khu vực lân cận cũng bị hư hại nặng nề do trúng tên lửa Nga trong mùa hè này. Trong số đó có nhà máy chế tạo UAV vũ trang Bayraktar TB2, bị tập kích ngày 28/8.
Một quan chức phương Tây cho rằng tỷ lệ chặn mục tiêu của Patriot bị sụt giảm đáng kể là dấu hiệu cho thấy Nga đã nâng cấp tên lửa Iskander-M và Kinzhal. "Tên lửa Nga thường có quỹ đạo khác thường trong pha cuối, chệch khỏi đường bay được tính toán trước đó", người này nói.
Bệ phóng Patriot được Ukraine trưng bày hồi tháng 8/2024. Ảnh: RBC-Ukraine
"Ukraine chật vật khi dùng Patriot đối phó với tên lửa đạn đạo Nga do những cải tiến mới, trong đó quả đạn có thể thay đổi đường bay, liên tục cơ động thay vì bay theo quỹ đạo cố định như tên lửa thông thường", Tổng thanh tra đặc biệt thuộc Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ (DIA) cho biết trong báo cáo đánh giá tình hình chiến sự ngày 1/4-30/6.
Kiev đã chia sẻ dữ liệu tác chiến của Patriot với Lầu Năm Góc và hãng chế tạo Mỹ, nhằm phát triển những bản cập nhật giúp cải thiện năng lực chiến đấu cho chúng. Tuy nhiên, một quan chức thừa nhận tốc độ cải tiến Patriot thường chậm hơn so với những đợt thay đổi chiến thuật và nâng cấp tên lửa của Nga.
Theo một số chuyên gia phương Tây, Moskva dường như đã tăng hiệu quả của tên lửa Iskander-M và Kinzhal bằng cách điều chỉnh phần mềm điều khiển.
"Thay vì tốn tiền và công sức sửa đổi phần cứng, họ có thể cập nhật hệ thống dẫn đường để tên lửa cơ động nhanh hoặc bổ nhào trước khi lao xuống mục tiêu, làm các hệ thống Patriot khó bám bắt và đánh chặn mục tiêu hơn. Có thể lập trình để tên lửa bay theo góc bổ nhào lớn hơn trong pha cuối", Fabian Hoffmann, chuyên gia tên lửa tại Đại học Oslo ở Na Uy, nhận định.
Bên cạnh nâng cấp tên lửa, Nga còn liên tục săn lùng các hệ thống phòng không hiện đại của đối phương. Sau nhiều tháng bị tấn công liên tục, một số tổ hợp Patriot đã bị hư hại hoặc phá hủy hoàn toàn, khiến lưới phòng không Ukraine suy yếu đáng kể.
Truyền thông Mỹ hồi tháng 5 dẫn lời các quan chức giấu tên cho biết Ukraine sở hữu 8 tổ hợp Patriot, trong đó 6 hệ thống có khả năng hoạt động và hai tổ hợp đang được tân trang. Tuy nhiên, thống kê mới cho thấy dường như nước này chỉ còn 5 hệ thống đủ khả năng chiến đấu, không rõ số lượng radar và bệ phóng cụ thể.
Tên lửa đạn đạo Iskander-M tập kích trận địa Patriot và thao trường của Ukraine ngày 24/9. Video: Lenta
Quân nhân Ukraine được đào tạo về hệ thống Patriot cũng là mục tiêu. Một trong số đó là trung tá Denys Sakun, kỹ sư trưởng thuộc Lữ đoàn Tên lửa Phòng không số 96 Ukraine, đơn vị từng tuyên bố đánh chặn thành công tên lửa siêu vượt âm Kinzhal. Sakun thiệt mạng tháng 12/2024 khi cố gắng cứu thiết bị thuộc tổ hợp Patriot bị cháy sau khi Nga không kích tỉnh Kiev.
"Các trận địa Patriot từng được bảo vệ bởi hàng loạt tổ hợp phòng không tầm trung và tầm ngắn như IRIS-T, NASAMS. Tuy nhiên, những hệ thống này cũng hứng đòn tập kích hoặc phải triển khai đến nơi khác, khiến Patriot thường phải đơn độc đối đầu với tên lửa Nga", một nguồn tin am hiểu vấn đề tiết lộ.
Nguyễn Tiến (Theo FT, AFP, TASS)