Pokrovsk có diện tích gần 30 km2, là trung tâm hậu cần quan trọng và một trong những thành trì chính cuối cùng mà Ukraine còn nắm giữ tại tỉnh Donetsk. Thành phố là nút giao của các tuyến đường cao tốc kết nối vùng Donbass, gồm tỉnh Donetsk và Lugansk, với tỉnh Dnipropetrovsk lân cận.
Nga bắt đầu tấn công Pokrovsk từ giữa năm 2024, coi thành phố là nền tảng quan trọng để kiểm soát khoảng 5.000 km2 còn lại của tỉnh Donetsk. Đây là một trong 4 tỉnh ở miền đông và miền nam Ukraine mà Nga đã sáp nhập vào tháng 10/2022, nhưng chưa thể kiểm soát hoàn toàn.
"Chiếm được Pokrovsk sẽ mở đường cho các chiến dịch của Nga trong tương lai, hướng lên Kramatorsk hay Slovyansk, hoặc hướng tây đến Pavlohrad", Maria Engqvist, giám đốc Chương trình Nghiên cứu Nga và Âu - Á, Cơ quan Nghiên cứu Quốc phòng Thụy Điển, nói. "Đây còn là bước tiến mang tính biểu tượng lớn nhất cho Nga kể từ khi kiểm soát Avdeevka năm 2024".
Binh sĩ Ukraine tác chiến tại một khu vực gần Pokrovsk ngày 15/10. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, trong gần một năm qua, Nga hứng chịu nhiều tổn thất khi triển khai các đội hình lớn với xe tăng, thiết giáp và bộ binh tấn công vào Pokrovsk, khi vấp phải thế trận phòng thủ có chiều sâu của Ukraine.
Hiểu rõ vị trí chiến lược của Pokrovsk, quân đội Ukraine đã biến thành phố thành một "pháo đài", kết hợp với hàng loạt thành phố công nghiệp khác tại khu vực từ Slovyansk cho đến Kostiantynivka, hình thành vành đai phòng thủ dài 50 km, đủ sức chống chịu bất kỳ đợt tấn công quy mô lớn nào của Nga.
Theo Emil Kastehelmi, nhà phân tích quân sự tại tổ chức tư vấn Black Bird, trụ sở Phần Lan, trong giai đoạn đầu của chiến dịch vây hãm Pokrovsk, chiến thuật tận dụng sức cơ động và khả năng bảo vệ của xe tăng, thiết giáp để chở quân nhanh chóng áp sát phòng tuyến đối phương đã bộc lộ nhiều hạn chế trước khả năng sử dụng mìn và drone tự sát của quân đội Ukraine.
"Ngày nay, khi công nghệ số được áp dụng để rà quét kỹ lưỡng chiến trường, các đợt tấn công cơ giới quy mô lớn trở nên rất khó thực hiện. Nếu Nga cố tập trung lực lượng cơ giới ở một khu vực nào đó để chuẩn bị tấn công, họ chắc chắn sẽ bị phát hiện và bị tập kích bằng pháo binh, drone trước khi kịp tiếp cận mục tiêu", Kastehelmi nói.
Tuy nhiên, sau hơn một năm giằng co, lực lượng Nga gần đây bắt đầu đạt đột phá khi thay đổi chiến thuật, chuyển sang triển khai các nhóm bộ binh nhỏ, đôi khi chỉ 3-5 người, có thể sử dụng xe máy để áp sát phòng tuyến đối phương. Dưới sự yểm trợ từ drone, lực lượng này xâm nhập vào các thị trấn bỏ hoang xung quanh Pokrovsk.
Một số nhóm có thể bị Ukraine phát hiện và tập kích, xóa sổ, nhưng số khác dần dần luồn sâu vào trong thành phố, rồi bất ngờ phối hợp cùng nhau đánh tập hậu, khiến các đơn vị phòng thủ của Ukraine bối rối, không kịp trở tay.
"Nga đã thay đổi cách tác chiến để thích ứng với tình hình", Kastehelmi nói. "Rắc rối của Ukraine là họ không đủ sức hạ lượng lớn binh sĩ Nga để khiến đối phương suy giảm quân số. Nga chịu tổn thất, nhưng có thể bù đắp mà không cần phát lệnh tổng động viên".
Nhờ thay đổi chiến thuật này, Nga dần dần chọc thủng các phòng tuyến quanh Pokrovsk, trong khi Ukraine gần như không có cách nào đối phó.
Ukraine gặp khó khăn lớn trong huy động lực lượng, và phải đối phó Nga trên chiến tuyến trải dài 1.200 km. Tuyển quân là vấn đề nhạy cảm, vì nhiều chuyên gia Ukraine và phương Tây lo ngại rằng một đợt huy động lớn sẽ gây ra hậu quả nặng nề.
Michael Kofman, nhà phân tích quân sự trong Chương trình Nga và Á - Âu, Viện Carnergie vì Hòa bình Quốc tế, cho rằng "tình trạng thiếu quân mang tính hệ thống" của Ukraine khiến các phòng tuyến ngày càng lỏng lẻo, dễ bị xuyên phá trước những đợt tấn công xâm nhập theo nhóm nhỏ kiểu này.
"Chiến thuật sử dụng các nhóm binh sĩ nhỏ kéo dài có thể gây ra tổn thất lớn về nhân lực với Nga, nhưng giúp Nga tiến quân từng bước", Kofman bình luận. "Nga còn triển khai các đơn vị drone tinh nhuệ, dần đẩy vùng tác chiến của drone sâu hơn về phía lực lượng Ukraine, làm suy giảm lợi thế vốn có của Ukraine trong cuộc chiến".
Theo Kofman, đà tiến công của Nga vào Pokrovsk là sự kết hợp của hai yếu tố: dùng UAV để gây thương vong cho đối phương, trong khi binh sĩ ít phải đối đầu trực tiếp với lính Ukraine.
Nga gần đây tuyên bố bao vây hoàn toàn nhóm binh sĩ Ukraine cố thủ ở Pokrovsk, kêu gọi họ buông súng đầu hàng để bảo toàn mạng sống. Ukraine bác bỏ thông tin, cho biết đã điều thêm quân chi viện để giải tỏa áp lực.
Chuyên gia Kastehelmi cho rằng Ukraine gặp rắc rối về quân số, nhưng vẫn đủ khả năng điều binh giữ phòng tuyến, giúp nó không sụp đổ hoàn toàn. Dù lực lượng Nga có thể âm thầm tiến từng bước nhỏ, họ chưa thể tạo ra một bước đột phá thực sự để có thể tràn ngập Pokrovsk.
"Ukraine có thể đẩy lùi các kịch bản tệ nhất, nhưng ở khu vực đông nam, họ không thể ngăn quân Nga tiếp tục tiến tới", ông Kastehelmi nói.
Cục diện chiến sự tại tỉnh Donetsk tính tới ngày 2/11. Đồ họa: ISW
Kastehelmi cho rằng trong kịch bản tồi tệ nhất, Ukraine sẽ phải rút quân khỏi Pokrovsk, đánh mất thành trì chiến lược này. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa nó sẽ tạo ra mối đe dọa sống còn đối với các phòng tuyến còn lại ở Donetsk.
Theo ông, Nga vẫn còn cách khá xa mục tiêu kiểm soát hoàn toàn vùng Donbass, và phải chiếm thêm nhiều vùng lãnh thổ nữa trước khi có thể đe dọa các thành phố then chốt còn lại ở Donetsk. Pokrovsk thất thủ không đồng nghĩa với việc Slovyansk hay Kramatorsk rơi vào tình thế nguy cấp.
"Tất nhiên, nếu Nga giành được Pokrovsk và Myrnohrad, họ có thể tiếp tục đà tiến công. Nếu giao tranh còn diễn ra theo hướng Pokrovsk, Nga sẽ phải tập trung lượng lớn quân ở khu vực này. Khi họ còn bị hút vào mặt trận đó, đà tiến của Nga ở những nơi khác tại Donetsk sẽ chậm lại", ông lý giải.
Như Tâm (Theo France 24, AFP, Reuters)