Năm 1962, Việt Nam lần đầu có một VĐV lập kỷ lục thế giới, là xạ thủ Trần Oanh (thứ hai từ trái). Ông vô địch giải bắn súng quân sự khối các nước Xã hội Chủ nghĩa, tại Tiệp Khắc, đồng thời phá kỷ lục thế giới nội dung súng ngắn ổ quay với 587 điểm (mốc cũ là 586 điểm).
Đây là cột mốc hiếm có của thể thao Việt Nam trong giai đoạn còn nhiều khó khăn về điều kiện tập luyện, trang thiết bị. Thành tích ấy đặt tên Việt Nam lên bản đồ bắn súng quốc tế và tạo cảm hứng cho nhiều thế hệ xạ thủ sau này. Trần Oanh về sau tiếp tục đoạt các danh hiệu lớn ở đấu trường châu lục và được Ủy ban Olympic Quốc tế công nhận là "VĐV Việt Nam xuất sắc thế kỷ 20".
Tháng 3/1978, Quy Nhơn (Bình Định) đăng cai Giải vô địch bóng bàn quốc gia, sự kiện thể thao toàn quốc đầu tiên sau ngày thống nhất đất nước. Giải quy tụ đông đảo tay vợt hai miền, trong đó có những tên tuổi lớn của miền Bắc như Nguyễn Ngọc Phan (trong ảnh), Hoàng Thế Vinh, và miền Nam như Vương Chính Học.
Trận chung kết đơn nam giữa Nguyễn Ngọc Phan và Vương Chính Học được xem là "lịch sử", khép lại thời kỳ thi đấu phân tán và mở ra sân chơi thống nhất cho thể thao Việt Nam. Chiến thắng chung cuộc thuộc về Ngọc Phan.
Năm 1980, Việt Nam tổ chức giải A1 toàn quốc – giải bóng đá vô địch quốc gia đầu tiên, với chức vô địch thuộc về Tổng cục Đường sắt. Từ nền tảng A1, bóng đá Việt Nam bước vào thời kỳ đổi mới quản trị và lên chuyên nghiệp từ mùa 2000-2001. Kể từ đó, các CLB sử dụng cầu thủ ngoại, và nội binh cũng có thể kiếm sống nhờ bóng đá.
Hệ thống tổ chức cũng được chuyển giao cho Công ty cổ phần bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam (VPF) từ năm 2012. Những thay đổi đó góp phần nâng tầm đội tuyển quốc gia ở khu vực Đông Nam Á, và từng bước tiến ra châu Á với các giải như Asian Cup, Asiad hay vòng loại World Cup.
Từ 22/9 đến 29/9/1985, Hà Nội đăng cai Đại hội Thể dục Thể thao toàn quốc lần thứ I. Đây là đại hội đa môn đầu tiên của Việt Nam. Đại hội có gần 1.900 VĐV tranh tài ở 15 môn, xác lập hàng chục kỷ lục quốc gia mới. TP HCM đứng nhất toàn đoàn, đứng trên lần lượt Hà Nội và Quân đội.
Sự kiện đánh dấu việc hình thành một "thang đo" phong trào thể thao đỉnh cao cấp tỉnh, thành, được tổ chức định kỳ về sau (từ 2002 chuyển sang chu kỳ 4 năm). Đại hội là nơi tổng duyệt lực lượng cho SEA Games và Asiad và các giải thể thao quốc tế.
SEA Games 15 tại Kuala Lumpur, Malaysia năm 1989 là kỳ đại hội hội nhập trở lại của thể thao Việt Nam sau thời gian dài vắng bóng. Đoàn mang 46 VĐV, thi đấu 8 môn và giành 19 huy chương (3 vàng, 11 bạc, 5 đồng), xếp thứ bảy trong chín đoàn.
Đáng chú ý, bắn súng chiếm 14 trên 19 huy chương, gồm cả 3 HC vàng. Xạ thủ Ngô Ngân Hà đoạt HC vàng cá nhân súng trường hơi tiêu chuẩn và góp công vào HCV đồng đội. Năm huy chương còn lại thuộc về bóng bàn (3 bạc) và quyền Anh (2 đồng).
Ngày 28/9/2000 tại Sydney, Australia, võ sĩ Trần Hiếu Ngân giành HC bạc taekwondo (hạng dưới 57 kg), trở thành VĐV Việt Nam đầu tiên đoạt huy chương Olympic.
Tập võ từ năm 13 tuổi, Hiếu Ngân đến với taekwondo năm 1987 khi Tuy Hòa mở lớp năng khiếu môn võ này. Với năng khiếu sớm bộc lộ, Hiếu Ngân bắt đầu giành huy chương ở các giải quốc gia và được gọi vào đội tuyển. Dưới màu áo của đội tuyển Việt Nam, Hiếu Ngân đã giành HC vàng SEA Games, vô địch châu Á, HC đồng Asiad trước khi lập chiến tích ở Olympic.
Sau Sydney 2000, Hiếu Ngân giải nghệ, nhưng vẫn gắn bó với taekwondo trong vai trò HLV. Sau cô, taekwondo Việt Nam chưa đào tạo được một nữ VĐV nào sánh nổi đàn chị trên đấu trường Olympic.
Tháng 12/2003, Việt Nam lần đầu đăng cai SEA Games, tổ chức đồng thời tại Hà Nội và TP HCM. Đây là lần đầu đại hội phân bổ thi đấu ở hai thành phố cách nhau hơn 1.500 km. Lễ khai mạc diễn ra trên sân Mỹ Đình, ngọn đuốc được võ sĩ wushu Nguyễn Thúy Hiền thắp lên.
Việt Nam đứng nhất toàn đoàn với 158 HC vàng, 97 bạc và 91 đồng. Thành tích của chủ nhà tốt hơn hai đoàn xếp sau, Thái Lan và Indonesia gộp lại.
Tháng 12/2008, đội tuyển bóng đá nam Việt Nam lần đầu vô địch Đông Nam Á sau hai lượt chung kết với Thái Lan. Khoảnh khắc biểu tượng là cú đánh đầu ngược của tiền đạo Lê Công Vinh ở phút bù trên sân Mỹ Đình, ấn định kết quả hòa 1-1 (chung cuộc 3-2).
Chức vô địch 2008 chấm dứt "cơn khát vàng" kéo dài của bóng đá Việt Nam ở bóng đá nam. Lứa cầu thủ như Công Vinh, Lê Tấn Tài, Nguyễn Minh Phương hay Dương Hồng Sơn trở thành "thế hệ vàng" đầu tiên bước lên đỉnh khu vực. Bàn thắng của Công Vinh đến nay vẫn là khoảnh khắc quan trọng bậc nhất lịch sử bóng đá Việt Nam.
Sáng 7/8/2016 giờ Hà Nội, xạ thủ Hoàng Xuân Vinh giành HC vàng 10 m súng ngắn hơi nam tại Rio de Janeiro, Brazil, để trở thành nhà vô địch Olympic đầu tiên của Việt Nam. Phát bắn đạn cuối 10,7 điểm giúp anh vượt đối thủ chủ nhà chỉ 0,2 điểm, tạo nên loạt chung kết gay cấn bậc nhất môn bắn súng.
Thành tích này khẳng định vị thế bắn súng Việt Nam sau hơn nửa thế kỷ từ thời của ông Trần Oanh. Cùng kỳ Olympic 2016, Xuân Vinh còn giành thêm HC bạc 50 m súng ngắn.
Ngày 27/1/2018, Việt Nam lần đầu chơi trận chung kết U23 châu Á tại thành phố Thường Châu (tỉnh Giang Tô, Trung Quốc), thi đấu trong bão tuyết với Uzbekistan. Bàn thắng ở phút cuối hiệp phụ giúp Uzbekistan thắng 2-1, nhưng hành trình của thầy trò Park Hang-seo phần nào thay đổi cách nhìn của châu lục về bóng đá Việt Nam.
Trên đường tới chung kết, Việt Nam lần lượt loại Iraq và Qatar, đều trên loạt đá luân lưu. Trận chung kết trở thành biểu tượng về tinh thần thi đấu, thích nghi điều kiện khắc nghiệt. Còn hình ảnh hàng trăm nghìn người "đi bão" trên khắp cả nước sau mỗi trận đấu, tạo hiệu ứng xã hội đặc biệt. Đây là tiền đề cho chuỗi thành tích sau đó của U23 và ĐTQG tại Asiad 2018, AFF Cup 2018 và vòng loại World Cup 2022.
Năm 2023, đội tuyển bóng đá nữ Việt Nam lần đầu dự World Cup bóng đá nữ tại Australia và New Zealand. Đây là lần đầu bóng đá Việt Nam dự World Cup tại sân chơi 11 người dành cho cầu thủ trưởng thành.
Đoàn quân của HLV Mai Đức Chung kết thúc giải với ba trận toàn thua Mỹ, Bồ Đào Nha và Hà Lan, không ghi được bàn nào và thủng lưới 12 lần.
Tháng 5/2023 tại Phnom Penh, Campuchia, đoàn Việt Nam giành 136 HC vàng, 105 bạc, và 114 đồng, lần đầu tiên đứng đầu bảng tổng sắp trên sân khách trong lịch sử SEA Games.
Đây là thước đo quan trọng cho năng lực thi đấu ổn định, không phụ thuộc lợi thế sân nhà, đồng thời phản ánh bề rộng thành tích ở nhiều môn thể thao. Chiến thắng này còn khẳng định thể thao Việt Nam đã vươn lên hàng đầu khu vực, sau 80 năm từ thuở sơ khai.
Hoàng An tổng hợp
Ảnh: Tiền Phong, Thanh Niên, VFF